اجرای 3 فاز از بزرگترین پروژه ملی با اعتبارات 300 میلیون دلاری، شروع بهره برداری از شتابگر خطی
به گزارش راه ساری، رئیس پژوهشگاه دانش های بنیادی از اجرای دو فاز پروژه کلان ملی شتابگر و مکان یابی این طرح اطلاع داد و گفت: در اجرای این طرح که احتیاج به اعتبارات 300 میلیون دلاری دارد، دو کشور ایتالیا و اسپانیا هم با محققان ایرانی همکاری دارند.
دکتر محمدجواد لاریجانی در گفت وگو با خبرنگاران، طرح شتابگر ملی را یکی از عظیمترین پروژه های علمی کشور توصیف کرد و اضافه نمود: فاز اول این طرح؛ طراحی کلی و مفهومی و زیر ساختی آن صورت گرفته است و فاز دوم آن که شامل تشکیل واحدهای تحقیق و توسعه در 4 تا 5 حوزه می گردد، اجرایی شده است؛ چرا که تصمیم بر این است که همه قطعات این شتابگر از خارج تامین نگردد و بخش زیادی از طراحی ها در داخل کشور انجام خواهد شد.
وی محل نصب این دستگاه را در قزوین دانست که کلنگ آن به دست روحانی رییس جمهور به زمین خورده شده است، اظهار کرد: در این منطقه بخشی از کارگاه ها و تاسیسات آن راه اندازی شده و فاز اخیر این طرح با همت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شروع شده است و امیدواریم که این طرح جهش عظیمی داشته باشد.
لاریجانی انعقاد قرارداد با بعضی از کشورها را از دیگر بخش های اجرای این طرح نام برد و یادآور شد: از آنجایی که این طرح به تنهایی اجرایی نخواهد شد، از این رو مستلزم قراردادهای همکاری است که شامل مشاوران بین المللی می گردد.
به گفته رییس پژوهشگاه دانش های بنیادی، دو قرارداد همکاری مرتبط با پروژه شتابگر ملی منعقد شده است که یکی میان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با آزمایشگاه آلبا در اسپانیا و قرارداد دوم میان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با سنکروترن (شتاب دهنده ذرات) الترا از ایتالیا منعقد شده و این قراردادها فعال است و در این پژوهشگاه در حال پیگیری است.
رییس پژوهشگاه دانش های بنیادی با تاکید بر اینکه طرح شتابگر ملی یک پروژه عظیم است، اظهار کرد: در زمانی که این طرح به بهره برداری برسد، چندین هزار دانشمند می توانند در آن مشغول به فعالیت شوند. علاوه بر آن این طرح ویژگی مهم دیگری دارد و آن کاربردهای متعدد آن است، به گونه ای که از مزایای آن می توان در علومی چون پزشکی، پرتو درمانی، علم فیزیک و الکترونیک استفاده کرد.
وی اضافه نمود: در کنار این پروژه، طرح دیگری به نام شتابگر خطی به اسم یکی از واحدهای مورد استفاده در شتابگر اجرایی شده است. کار شتابگر خطی در پژوهشگاه دانش های بنیادی به سرانجام رسیده است و اولین قرارداد استفاده از این دستگاه را با دانشگاه تربیت مدرس منعقد کردیم.
لاریجانی با تاکید بر اینکه کشور به 70 نمونه دستگاه شتابگر خطی احتیاج دارد، ادامه داد: بیمارستان های کشور دستگاه های مورد احتیاج خود را از خارج وارد می نمایند و نمونه این دستگاه در این پژوهشگاه ساخته شده است و امیدواریم در مراحل بعد این دستگاه را تجاری سازی کنیم.
رییس پژوهشگاه دانش های بنیادی با اشاره به زمان بهره برداری از دستگاه شتابگر ملی، شرح داد: در صورتی که در پروژه از بین 30 باریکه تنها 2 باریکه عملیاتی گردد، برای بهره برداری به 10 سال زمان احتیاج دارد.
وی در مورد اعتبارات مورد احتیاج این دستگاه با تاکید بر اینکه مقدار اعتبارات این دستگاه در فازهای مختلف، فرق دارد، اضافه نمود: برای اجرای طرح شتابگر ملی به اعتباراتی در حدود 300 میلیون دلار احتیاج است.
به گزارش خبرنگاران، سنکروترون یا شتابگر که اولین بار به وسیله لوییس آلوارز ابداع شد، نوعی از شتاب دهنده ذرات به شکل یک حلقه دایره ای است که با یاری میدان های الکتریکی و مغناطیسی، تابش الکترومغناطیسی فراوری می نماید، ذراتی که با سرعتی نزدیک به سرعت نور در یک محیط الکترومغناطیسی حرکت می نمایند، در جهت حرکتشان، نوری منتشر می نمایند که تابش سینکروترون یا نور سنکروترون نامیده می گردد.
تابش سنکروترن یک امکان توانمند برای مطالعه ساختمان مولکولی و تغییرات شکل و ترکیبات سلولی در هنگام واکنش های شیمیایی است که در زمینه های مختلف تحقیقاتی و کاربردی در فیزیک، پزشکی، صنعت، زیست شناسی، باستان شناسی و ... کاربرد دارد.
طرح چشمه نور ایران یا شتابگر ملی ایران هم عظیمترین تسهیلات آزمایشگاهی در مقیاس عظیم برای پژوهش های بین رشته ای در کشور است که با هدف فراوری تابش سنکروترونی با درخشندگی بسیار زیاد و به منظور انجام آزمایش های گوناگون در زمینه های فیزیک، شیمی، پزشکی، علم مواد، محیط زیست، نانوفناوری، داروسازی و ... به تصویب رسیده است.
بر اساس طراحی های صورت گرفته، چشمه نور ایران شامل یک حلقه انبارش الکترونی با محیط 528 متر است که الکترون ها با انرژی 3 گیگا الکترون ولت، جریان 400 میلی آمپر و گسیلندگی 477/0 نانومتررادیان در آن انبار می گردد. نور فراوری شده در خطوط باریکه در طیف وسیعی از انرژی از مادون قرمز تا اشعه ایکس سخت با درخشندگی بسیار زیاد، قطبیدگی دلخواه، انرژی قابل تنظیم ابزار مناسبی برای آزمایش های مختلف در زمینه های گوناگون علمی است که می تواند اطلاعات بسیار دقیقی از جزئیات ساختار ماده را در مقیاس اتمی و مولکولی به دست دهد.
طراحی و ساخت بخشی از قطعات شتابگر نظیر تقویت نماینده بسامد رادیویی حالت جامد، تفنگ الکترونی گرمایونی، مغناطیس های دوقطبی و چهارقطبی، دستگاه های میزان گیری میدان مغناطیسی و منابع تغذیه با پایداری بسیار زیاد در آزمایشگاه تحقیق و توسعه طرح شتابگر ملی ایران صورت گرفته است.
بر اساس مطالعات مکان یابی، طرح شتابگر ملی در شمال دانشگاه بین الملل امام خمینی(ره) قزوین و در مساحت 50 هکتار تاسیس می گردد که در حال حاضر بخشی از تاسیسات این پروژه در این محل احداث شده است.
هدف اصلی این طرح ملی، ایجاد اولین آزمایشگاه مقیاس عظیم برای انجام تحقیقات نانو فناوری و مطالعات بین رشته ای در ایران و برطرف احتیاجهای فنی و تخصصی دانشمندان و محققان کشور و بعلاوه اثبات قدرت علمی ایران با ساخت شتابگر سنکروترون به اسم اولین و بهترین کشور در زمینه علوم، پژوهش و فناوری در خاورمیانه و کسب صندلی شایسته در دنیا تعریف شده است.
اهداف علمی و فناوری این طرح شامل استفاده از شتابگر به اسم موتور اکتشافات جهت جذب دانشجویان و محققان کارآمد کشور و تأمین محیط و تسهیلات آزمایشگاهی مناسب برای آن ها و در نهایت جلوگیری از فرار مغزها از کشور، ارائه و صدور خدمات پژوهشی و تجربی به سایر کشورهای منطقه و محققان و دانشمندان آنها، دستیابی به فناوری طراحی و ساخت شتابگر سنکروترون نسل سوم و ایجاد توانایی در توسعه آن تا رسیدن به مرزهای دانش و فناوری در این رشته از علوم به وسیله استفاده حداکثری از نیروهای متخصص داخلی و دستیابی به دانش طراحی و ساخت تجهیزات و قطعات شتابگر شامل دینامیک باریکه، الکترومغناطیس ها، میزان گیری و آزمایش های مغناطیس، سیستم های فرکانس رادیویی، سیستم های خلاء ومنابع تغذیه است.
احداث آزمایشگاه های تخصصی به منظور فراگیری و توسعه فناوری های مرتبط با طراحی شتابگر و اجزای آن و یاری به توسعه فناوری های دانش بنیان و ایجاد زیرساخت های لازم به منظور بهره مندی از نتایج آنها از دیگر اهداف علمی این پروژه کلان است.
در صورت نهایی شدن این طرح از آن در جهت طراحی و توسعه مواد و ترکیبات تازه با ساختارهای استراتژیک، طراحی و ساخت داروهای تازه و انجام تحقیقات و آزمایش های پزشکی، ساخت بافت های مصنوعی و پیوند اندام، نوآوری در صنایع فراوری انواع مواد (پلاستیک، لاستیک، فیبر، ابریشم و غیره) و آزمایش و تحقیق در خوردگی فلزات، آلیاژها و انواع مواد غذایی و بهداشتی بهره برداری خواهد شد.
هم اکنون فیزیکدانان و مهندسان با تخصص های مختلف به طور مستقیم در گروه های تخصصی طرح مشغول به کار هستند. بعلاوه حدود 200 دانشمند، محقق و استاد از دانشگاه ها و مراکز مختلف علمی کشور و دنیا و شرکت های صنعتی متعدد بطور مستقیم و غیرمستقیم در این طرح مشارکت و همکاری می نمایند.
گروه های فنی پس از آموزش های داخلی و خارجی لازم (بیش از 9500 نفر ساعت آموزش)، طراحی های اولیه سنکروترون و بخش های مختلف آن و بعلاوه ساخت نمونه های آزمایشی را به سرانجام رسانده اند. با توجه به برنامه زمان بندی و ساختار فعالیت های طرح، طراحی مفهومی با نظارت مشاوران فنی داخلی و بین المللی طرح، تکمیل شده است که گزارش آن در اختیار اعضای شورای راهبری طرح جهت آنالیز و تائید قرار گرفته است.
بعلاوه نمونه هایی (proyotype) از قطعات و تجهیزات شتابگر شامل الکترومغناطیس های (Magnets) دوقطبی و چهارقطبی، تقویت نماینده های بسامد رادیویی (RF)، منابع تغذیه (Power supply) و سایر قطعات و تجهیزات مورد احتیاج، طراحی و ساخته شده و مورد آزمایش قرار گرفته اند.
منبع: خبرگزاری ایسنا