بارش های خفیف در خریف - راه ساری

به گزارش ایران، این اندازه حتی از بارش های مدت مشابه سال گذشته که خشک ترین سال آبی نیم قرن اخیر بود، هم کمتر است. به طوری که آمارها نشان می دهد، اندازه بارندگی اول تا 28 مهر نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته 20 درصد کمتر است.

میانگین بارش های این بازه زمانی که نزدیک به یک سوم فصل پاییز را شامل می گردد، در درازمدت 7 میلی متر و سال آبی گذشته 5 میلی متر بوده است. اما سال جاری 4 میلیمتر یعنی حدود 6.592 میلیارد مترمکعب است و این یعنی یک شروع سخت برای سال آبی 1401-1400 که درست بعد از خشک ترین دوره 50 ساله اخیر واقع شده است و شرایط ذخایر آبی نه در سفره های زیرزمینی و نه در سدهای کشور خوب نیست.

فقط 37 درصد سدها پر است

شروع یک سال خشک با سدهای خالی، یعنی سوت شروع یک تنش و حتی بحران آبی! آمارهای شرکت مدیریت منابع آب ایران اکنون نشان می دهد که سدها شرایط نامطلوبی از نظر پس انداز آب دارند و اگر در فصل پاییز که معمولاً در آن بارش ها فرایند افزایشی می گیرد، آمارها بهبود نیابد، دوره سختی از نظر منابع آبی پیش روی کشور خواهد بود. چراکه علاوه بر کمبود منابع آب سطحی، برداشت از منابع زیرزمینی نیز بیشتر می گردد. درحالی که سفره های آب زیرزمینی همین حالا هم حدود 110 میلیارد مترمکعب کسری دارد. بر اساس داده های شرکت مدیریت منابع آب ایران، ظرفیت کل سدهای کشور حدود 50.5 میلیارد مترمکعب است. اما اکنون پرشدگی سدها فقط حدود 37 درصد است و این رقم هم میانه پرشدگی سدهاست. یعنی در بعضی از سدهای کشور از جمله در حوضه آبریز مرزی شرق همین اندازه پرشدگی نیز وجود ندارد. در یک ماه اخیر، ورودی آب سدها حدود 28 درصد کمتر از مدت مشابه سال گذشته شده و به 860 میلیون مترمکعب رسیده است. در پی این کاهش ورودی، خروجی سدها نیز 39 درصد نسبت بمدت مشابه سال قبل کم شده و به رقم 1.69 میلیارد مترمکعب رسیده است. در همین حال پرشدگی سدهای کشور 28 درصد کمتر از مهر سال گذشته است.

کاهش های 100 درصدی بارش ها

اندازه ریزش های جوی مهر تا انتها 28 مهر سال آبی 1401-1400 در مقایسه با میانه درازمدت و سال آبی گذشته همین دوره و درصد افزایش یا کاهش آن در سطح کشور به تفکیک 6 حوضه آبریز اصلی و حوضه های آبریز درجه دو(سی گانه) زاویه دیگری از کم آبی های مهرماه را نشان می دهد. بر اساس داده های موجود، در این مدت، 4 حوضه آبریز دریاچه ارومیه، فلات مرکزی، مرزی شرق و قره قوم بارشی را ثبت نکرده اند و به این ترتیب 100 درصد کاهش بارش نسبت به مدت مشابه سال قبل و همین طور 53 سال اخیر را داشته اند. بارش ها در این منطقه ها حتی به یک میلیمتر هم نرسیده است. در حوضه های آبریز فرعی هم شرایط به همین ترتیب بوده است. بارش ها از دریاچه ارومیه گرفته تا گاوخونی، کرخه و کارون بزرگ صفر بوده است. مهرماه متصل به سال آبی خشک نیم قرن اخیر، حتی از این سال هم خشک تر بوده است و این مسأله نه تنها بر تأمین آب شرب، بلکه بر امنیت غذایی کشور هم تأثیر گذار است. در روزهای اخیر، احد وظیفهرئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی با پیش بینی بارش های کم در مهر و آبان سال جاری گفته بود: با تداوم خشکسالی، کشت پاییزه بخصوص کشت دیم تحت تأثیر قرار گرفته و در بعضی منطقه ها، شرایط بحرانی خواهد بود. سحر تاجبخشرئیس سازمان هواشناسی نیز از بارش کمتر از نرمال در بیشتر منطقه ها کشور طی پاییز 1400 خبر داده و می گوید که شرایط 13 استان در مورد بارش ها حادتر خواهد بود؛ 13 استان اصفهان، یزد، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، فارس، هرمزگان، کرمان، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری، لرستان، خوزستان و ایلام. به گفته تاجبخش بارش ها در پاییز کمتر از نرمال خواهد بود که مفهوم آن از دست دادن بیشتر منابع آب سطحی و زیرزمینی است.

راهی جز مدیریت مصرف نداریم

شرایط منابع آبی کشور مانند منبعی است که فقط یک سوم آن آب دارد؛ تعیین نیست که چه زمانی آب در آن شارژ می گردد و باید با همین اندازه یک دوره نامعین را پشت سر گذاشت و حتی بخشی از آن را برای روزهای نامعلوم پیش رو حفظ کرد. راهنمایی فهمی، کارشناس ارشد حوزه آب در این باره به ایران می گوید: تا این لحظه نه تنها حجم بارش ها، بلکه حتی پیش بینی ها هم از کاهش شدید منابع آبی حکایت داشته است. ممکن است که سامانه های پربارش خلاف این پیش بینی ها وارد کشور گردد اما اگر کم بارشی مهرماه در ماه های آینده نیز تداوم داشته باشه، کشور درگیر دوره های خشک شده و در این شرایط تنها راه حل موجود سازگاری با کم آبی، مدیریت تقاضا و کاهش مصرف آب در بخش های مالی مانند صنعت و کشاورزی است. چراکه مصارف شرب -البته به شکل مدیریت شده- در اولویت هستند. او با اشاره به اینکه سدهای کشور به هیچ وجه شرایط مناسبی ندارند و این یک تهدید برای منابع آب زیرزمینی است، ادامه می دهد: امیدواریم که پیش بینی ها تغییر کند اما سطح آبخوان ها در صورتی که بارش ها به همین ترتیب زیر خط نرمال باشد، هر روز کمتر خواهد شد و صدمه بزرگی به آینده حیات در ایران وارد خواهد شد. همین حالا هم حدود 55 درصد تأمین آب کشور از آب های زیرزمینی است که با کاهش بارش ها، ورودی آنها کمتر و برداشت ها بیشتر خواهد شد و نتیجه ای جز منفی تر شدن تراز سفره ها نخواهد داشت.

فهمی راه حل رهایی از بحران های جدی را مدیریت تقاضا و مصرف می داند و می گوید: البته این مسأله جز با همراهی مصرف نمایندگان به انتها نمی رسد. مسئولان، کارشناسان و رسانه ها باید این مشارکت مردمی را با مطلع سازی و اطلاع رسانی عمومی ایجاد نمایند. در همین حال متولیان امر هم باید برای جایگزینی پساب در بخش صنعت و کشاورزی و همین طور استفاده از تکنولوژی های کاهنده مصرف هرچه سریعتر اقدام نمایند و مانع از شکل گیری یک بحران جدی در کشور شوند. او با اشاره به اینکه کم بارشی تبعات مالی نیز برای کشور به همراه دارد، اذعان می نماید: باید برای معیشت جایگزین و استفاده از شیوه های کم آب بر در صنعت و کشاورزی فکری گردد. به گفته فهمی احتمالاً سال آبی 1401-1400 سال سختی خواهد بود. راه حلهایی مانند باروری ابرها هم در هر شرایطی قابل استفاده نیست. باید توده مرطوب برای این اقدام وجود داشته باشد و نهایتاً در صورت فراهم بودن شرایط فقط 10 درصد بارش را بیشتر خواهد نمود. لذا این دوره سخت تنها با کاهش مصرف قابل مدیریت است.