خنیاگر منش ایرانی - راه ساری

به گزارش خبرنگاران، در یادداشتی در روزنانه اعتماد به قلم محمد بقایی ماکان آمده است: چند سال پیش به دعوت دانشگاه هنگ کنگ مدتی را در این دولتشهر اقامت داشتم. روزی به درخواست سرکنسول ایران به منظور آشنایی با فعالیت این مرکز و تعدادی از ایرانیان به دیدارشان رفتم. در مسیری که با اتومبیل سرکنسول گری طی می شد راننده هنگ کنگی از راه مهمان نوازی پرسید می خواهید آهنگی از شجریان برای تان پخش کنم. گفتم: بسیار عالی است ولی مگر شما فارسی می دانید؟ گفت: نه، حتی یک کلمه هم نمی دانم ولی صدای این خواننده جادویی است و مثل چهچهه بلبل است . نیازی به دانستن زبان ندارد، افسونم می کند. بعد دکمه ضبط را فشار می دهد و صدای استاد به گوش می رسد:

بی همگان به سر شود، بی تو به سر نمی شود

داغ تو دارد این دلم، جای دگر نمی شود

راننده همراه با آهنگ حرکاتی چنان موزون و هماهنگ با موسیقی و صدای خواننده به آرامی به سرو گردنش می دهد که پیدا بود از آوازی که می شنود، لذتی بی اندازه می برد. از راننده می پرسم: آهنگ های ایرانی را دوست دارد؟ لبخندی می زند و می گوید: آهنگ بعدی زیباتر است. منتظر می مانم تا آهنگ بعدی پخش شود. بعد از دقایقی آهنگی دیگر با صدای استاد در فضای اتومبیل می پیچد:

چنان مستم، چنان مستم من امشب

که از چنبر برون جستم من امشب

در حالی که گوش به آهنگ و چشم به خیابانی پرزرق و برق و بسیار تماشایی دارم، به یاد اوقاتی می افتم که روزی با استاد شجریان در خانه دوستی مخلص و شفیق و کریم گذشت. نزدیک به سی سال پیش این رفیق صاحبدل جمعی از یاران همدل و همزبان را که عبارت بودند از غلامحسین یوسفی، محمدعلی اسلامی ندوشن، فریدون مشیری، غلامحسین امیرخانی، بهمن بوستان و محمدرضا شجریان به مهمانی ناهار دعوت کرد. از این یاران موافق که ذکر شد همه از دست شدند و به قول خیام در پای اجل یکان یکان پست شدند مگر دکتر ندوشن و استاد امیرخانی. گرد آمدن این دوستان اهل ذوق و معرفت موجب اوقاتی شیرین و خاطره انگیز شد. هر یک از آنان حرفی دلنشین برای گفتن داشتند. مگر شجریان که در آن زمان هنوز به پنجاه سالگی نرسیده بود و در میان دیگر استادان پرآوازه، از راه تواضع و ادب که در وی ذاتی بود کمتر صحبت می کرد و اگر می کرد جمله ای یا نکته ای با شوخ طبعی که از ویژگی هایش بود بیان می داشت که به دل می نشست. آن روز بهمن بوستان که دست راستش شکسته بود و آن را به گردن آویخته بود، نمی توانست چیزی را برای خوردن به راحتی بردارد. شجریان با توجه به رنجی که او از این بابت تحمل می کرد، گفت: این که می گویند دست شکسته وبال گردن است، حالا معلوم می شود که وبال خوردن هم هست. هنوز جمله شجریان تمام نشده بود که بوستان گفت: با دست شکسته می شود مدارا کرد. با دل شکسته چه باید کرد؟ دکتر یوسفی ضمن تحسین بوستان گفت: این طبع لطیف ارثی است. میزبان پرسید چرا ارثی؟ یوسفی که خود زاییده و پروریده مشهد بود، گفت: آقای بوستان فرزند مجدعلی بوستان مدیر روزنامه بوستان است که در مشهد چاپ می شد. ایشان طبع شعر داشت. با ایرج هم دوست بوده. یک بار از او خواست که شعری برای جُنگ او بفرستد که ایرج این شعر معروف را برایش فرستاد:

ای همسفر عزیز من مجد

افکار تو خنده آورنده است

خواهی تو اگر نویسی این جنگ

بنویس چه جای شعر بنده است

الی آخر...

در این موقع شجریان با شیرین زبانی و تقریبا با لهجه مشهدی گفت: امروز اکثریت با ما مشهدی هاست.

پس از صرف ناهار دکتر اسلامی ندوشن از فریدون مشیری خواست تا شعری بخواند. مشیری شنیدن آواز شجریان را به شعر خود ترجیح داد. ولی شجریان گفت: ما خوانندگان مدیون شعر فارسی هستیم. میزبان هم گفت: بعد از صرف غذا خواندن آواز سخت است. فریدون مشیری به ناچار شروع به خواندن چند دوبیتی و رباعی کرد. به این امید که شجریان آن را با صدای گرم و گیرای خود بخواند. پس از آن فرصتی پیش آمد تا با کسی که بعدها به خسرو آواز ایران معروف شد و به صورت چهره ای ملی برآمد گفت وگویی کوتاه داشته باشم. سر صحبت با این پرسش باز شد که معلوم می شود به مشهد علاقه خاصی دارید که راضی شدید اکثریت دوستان مشهدی هستند؟ خندید و گفت: هر کسی زادگاهش را دوست دارد. ولی من خراسانی ام، فرزند فردوسی. همه جای ایران سرای من است. کسی که به آب و خاک یعنی چیزی که به آن وطن می گوییم اهمیت ندهد و به ارزش های فرهنگی این سرزمین بی اعتناء باشد، نباید ادعای ایرانی بودن داشته باشد. گفتم: ولی بعضی ها این طور فکر نمی کنند. گفت: عنوان افتخارآمیز ایرانی را نباید به آنها داد. آنها حتی از پرندگان هم که به لانه خود عشق می ورزند کمترند. آن شعر دهخدا یادتان هست؟

هنوزم به خردی به خاطر درست

که در لانه ماکیان برده دست

به منقارم آن سان به سختی گزید

که اشکم چو خون از رگ آن دم جهید

پدر خنده بر گریه ام زد که هان!

وطن داری آموز از ماکیان

از همین گفتگوی کوتاه و احساس غریب و دلنشینی که نسبت به این سرزمین داشت می شد دریافت که جدا از آوازه عظیمی که به لحاظ هنری خواهد یافت به همان میزان چهره ای ملی نیز خواهد شد. شخصیت شجریان از این دو ویژگی شکل گرفت. خیلی از خوانندگان صدایی خوش داشته اند و دارند، ولی آنچه از شجریان طوبائی ساخت که شاخسارهایش بر وجود جامعه ایرانی سایه ای دلنشین انداخته منش و بینشی است که او در زندگی خویش داشته است. از همین مرام مردمی بوده است که او را اسطوره و چهره ای ملی ساخت؛ چنان که از تختی در دنیای ورزش. محبوبیت تختی نیز تنها به سبب پهلوانی او نبوده است، بلکه به جهت مرام مردمی و تعلق خاطرش به این خاک بوده. آنان نماد منش ایرانی بوده اند و با خلقیات و کردارشان پیامی برای مردم این ملک داشته و الگویی از خود به یادگار گذاشته اند که معلوم می دارد چه کسانی برای همیشه می مانند و بر چه کسانی باید نمرده نماز کرد.

بانیما: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما

بانوی ایران: مجله خبری و ورزشی بانوان، مجله خانواده