تفاوت و چالش های بازسازی ابنیه تاریخی با ساخت یا تعمیر ساختمان های امروزی - راه ساری

جهت دریافت خدمات بازسازی ساختمان با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. از طراحی پلن بازسازی تا اجرای جز به جز بازسازی منزل، ویلا و ساختمان اداری تخصص ماست.

ازآنجاکه این آثار از نکات ریز و درشت فنی، هنری و فلسفی زیادی برخوردار بوده و به عبارتی بسیار حساب شده بنیان گذاشته شده اند عنوان فاخرمیراث فرهنگی را گرفته اند. به قول حضرت حافظ: صد نکته غیر حُسن بباید که تا کسی/مقبول طبع مردم صاحب نظر گردد.

به طورکلی مهم ترین ویژگی های آثار و ابنیه تاریخی و چالش های بازسازیی آن ها نسبت به ساخت و یا تعمیر ساختمان های امروزی به قرار زیر است:

1. برخورداری از تزئینات و هنرهای ظریف وابسته به معماری (ازجمله: مقرنس، گچ بری، آجرکاری، کتیبه های رنگی، آیینه کاری، نقاشی، منبت، کاشی کاری و...)

2. ایجاد تعادل حرارتی و دمایی در ایام مختلف سال با رعایت نکات فراوان اقلیمی، به گونه ای که دمای مطلوب برای ساکنان (البته بسته به محل بنا در اقلیم های مختلف) در صورت امکان با استفاده از طراحی هوشمندانه بنا (دقت در انتخاب موقعیت در مقابل نور خورشید، استفاده از دیوارهای ضخیم، استفاده از مصالح طبیعی و بومی با ذخیره گرمایی کم، ایجاد سرداب، بادگیر، ایجاد ایوان و فضاهای نیمه باز، سقف های دو پوششی و گنبددار، تعبیه در و پنجره ها در موقعیت و طول و عرض مناسب، ایجاد بعضی بناها در عمق زمین و...) تأمین می شده است.

3. استفاده از مصالح بومی و مرغوب همسو با اقلیم و شرایط آب و هوایی هر محل و نیز بهره مندی از ملاطی که با نهایت دقت و دانش تجربه عملی ساخته شده است.

4. استفاده از دانش تجربی و عملی و به کارگیری معرفت و اخلاق و دقت نظر فراوان در ساخت.

5. طراحی فرم دار و با دانش بصری و زیبایی شناسی و رعایت تقارن و تناسبات هندسی.

6. رعایت نکات فنی و مهندسی دقیق و حساب شده که پایداری آن را در طول زمان تأمین نموده است.

7. طراحی بنا به لحاظ استفاده حداکثر از نور خورشید برای روشنایی.

8. خوانش فرم و ظاهر با کاربری.

9. گذشت زمان در خیلی از آثار باعث شده تا قسمت هایی از آن ها در زیر خاک و... مدفون شده باشد و در معرض دید قرار نداشته باشند.

10. برهم خوردن بعضی تعادل ها و تخریب قسمت هایی از بنا بر اثر عوامل انسانی و طبیعی در طول زمان که فهم دقیق ساختار آن گاهی مشکل و نیاز به دقت نظر فراوان دارد.

11. از بین رفتن فضای سبز محوطه ابنیه و ساخت وسازهای جدید در اطراف آن که تأثیر مستقیمی بر شرایط اقلیمی و زیبایی شناسی آن دارد.

12. ایجاد دخل و تصرف های غیرعلمی و بدون شناخت در بعضی از ابنیه که تأثیرات سوئی در ابعاد مختلف آن داشته است.

13. تأمین مشکل مصالح برای بازسازی اثر به لحاظ کمیت و بخصوص کیفیت.

14. منسوخ شدن بسیاری از هنرهای وابسته به معماری که در قدیم فراهم کننده مواد و ترکیبات هنری بنا بود.

15. از دست رفتن بسیاری از معماران و صاحب نظران حوزه معماری سنتی و عدم تربیت نسل جدید.

16. نبود دید تخصص گرایی در بین بعضی از مسئولان و نگاه افتتاح محور به ابنیه.

17. نیاز به دقت فراوان در پیوند و استفاده امکانات مدرن در آن ها.

18. انباشت لایه های مختلف آجر و کاه گل در بام بعضی از بناها در طول زمان و نیاز به سبک سازی آن (به ویژه در کاروانسراها که نیاز به هزینه و دقت زیادی دارد).

19. مسائل زدودن اندود سیاهی و... بدنه بعضی از ابنیه که براثر آتش، حریق و... به وجود آمده اند.

20. مدیریت و هماهنگی طاقت فرسا در تهیه و تصویب طرح بازسازیی در پی اظهارنظرهای مختلف و گیر افتادن در بروکراسی اداری.

21. تأمین مشکل هزینه های بازسازیی در بخش دولتی و نیز چالش در نوع مدیریت هزینه نمودهای بازسازیی.

22. بعضی نگاه های نامهربانانه و نامسئولانه در بین اندکی از مردم و مسئولان.

23. عدم قطعیت در پیش بینی دقیق هزینه های بازسازیی به دلیل ماهیت پیچیده و آسیب هایی که در طول زمان به اثر وارد شده است.

24. کمبود نیروی فنی و کارگر ساده که شناخت مناسبی از بازسازی داشته باشند.

25. حجم و وسعت گسترده بعضی از آثار و نیز موقعیت قرارگیری آن ها در بیابان ها و نقاط صعب العبور و فاقد امنیت نسبی.

26. فرسودگی های پراکنده در بنا.

27. نبود امکان برخورد ضربتی و استفاده از ماشین آلات سنگین و...

28. شرایط پیچیده مالکیتی در بعضی از آن ها.

29. نیاز به برآورد های باستان شناسی در بعضی آثار برای شناخت لایه های مختلف و درک شرایط اولیه.

30. ناهماهنگی بودجه ای و تخصیص دیرهنگام اعتبارات.

31. اعمال سلایق و بروکراسی شدید اداری در هنگام واگذاری آثار برای بازسازی و بهره برداری به بخش خصوصی.

همان طور که اشاره شد بازسازی آثار تاریخی به دلایل ذکرشده و بعضی دلایل دیگر دچار پیچیدگی و چالش است که در بسیاری مواقع بازسازی را نسبت به ساخت یک بنای جدید، در موقعیتی سخت و سخت قرار می دهد، این نکات به خوبی نمایانگر این موضوع است که بازسازی موضوعی دارایشان و چارچوب پژوهشی و علمی است که نیازمند تهیه طرح و مطالعات فراوان قبل از اجراست؛ که این وجه تمایز آن با بسیاری بناهای امروزی است، بنابراین می توان این گونه برداشت کرد که مدیریت پروژه های بازسازیی از مشکل ترین نوع مدیریت ها در حوزه های عمرانی و هنری است که نیاز به شناخت و درک و فهم گسترده ای دارد و عدم دقت و نظارت درست، بازسازی و احیا را از جهت صحیح و درست خود خارج نموده و مشکل آفرین خواهد شد.

نکات و مسائل ذکرشده مبین این است که آثار و ابنیه تاریخی خود هنر هستند و باید با دید هنری بازسازی و احیا شوند.

گر در سرت هوای وصال است حافظا/ باید که خاک درگه اهل هنر شوی

* پژوهشگر و دانشجوی دوره دکتری دانشگاه فردوسی مشهد، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان فریمان