لزوم ایجاد سازمان باستان شناسی در کشور - راه ساری

زنگ خطر حراج میراثمان به صدا درآمد

محوطه های تاریخی شناسایی شده و نشده زیادی در نقاط مختلف کشور در طول سالهای گذشته آسیب های جبران ناپذیری را به خود دیده اند که نمونه هایش در طول سالهای گذشته کم نبوده اند. چه محوطه های تاریخی که به دنبال طرحهای سد سازی و عمرانی دیگر با انجام عملیات های نصفه و نیمه کاوش ِ نجات بخشی شدند تا دست کم تمدن و یافته هایشان نجات پیدا کند از سیوند و سیمره گرفته تا چم شیر و پیام چای و کوچری چه محوطه هایی که ساخت و ساز در عرصه و حریمشان چیزی از آنها باقی نگذاشته مانند مافین آباد اسلامشهر؛ یا محوطه هایی که قربانی مردمان نادانسته شده و چوب حراج به پیکرشان خورده مانند جیرفت سالها قبل و بیت مشحوت این روزها که هر بارندگی هجوم بیشتری از قاچاقچیان را به آن سو می کشاند و حتی محوطه هایی مانند چگاسفلی، جوبجی، ارجان، شوش، چغامیش و چغاگاوانه که مدیریت های شهری برایشان داستانهای جدیدی ساختند و به نام توسعه امانشان را بریده اند.

و حالا همان شده که مدتهاست باستان شناسان به زبانهای مختلف و با راهکارهای متفاوت کوشش می نمایند تا دست کم ارزش کارشان را نه تنها به متولیان شهری و دولتی که به مردم نیز بفهمانند چه با نامه های سرگشاده ای که تا کنون به مسئولان مختلف دولتی نوشته اند و چه به متولیان میراث فرهنگی و از لزوم توجه به میراث فرهنگی و محوطه های تاریخی سخن گفته اند.

این بار علی اصغر نوروزی، دانش آموخته دکتری باستان شناسی و عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان شناسی از متولیان میراث فرهنگی و باستان شناسی کشور در خواست ایجاد سازمان باستان شناسی را جدای از تشکیلات مرتبط با پژوهشگاه میراث فرهنگی دارد تا شاید این بار بتوان نقش موثرتری برای باستان شناسی کشور و محوطه های تاریخی بازی کرد.

ایجاد سازمان باستان شناسی احتیاج اساسی آینده کشور است

این باستان شناس پیرامون لزوم ایجاد سازمان باستان شناسی در کشور ادامه می دهد: این منطقه زادگاه تمدن و خاستگاه اولین حکومت ها و امپراطوری هاست. از سوی دیگر گوشه و کنار ایران پر از آثار و شواهد باستانی است که روایت نماینده حرکت انسان از گذاشتن نخستین خشت خام بر خاک تا بناهای شگفت انگیز مختلف در کشور است.

این باستان شناس با بیان این که ایران را بهشت باستان شناسی نامیده اند، می گوید: یکی از مهمترین دل مشغولی های انسان معاصر دانستن درباره داستانِ آمدن و شدن تبارش در تاریخ است، اتفاقی که در دهه های گذشته و در اوج جریان های سیاسی برای مدتی دستاویز بعضی گروه ها بود.

او باستان شناسی را مصداق قل سیرو فی الارض ... و شناخت انسان به وسیله مطالعه آثار انسان از آدم تا خاتم می داند و تاکید می نماید: شناساندن درست این علم و رسالت آن و فواید فراوانش و حمایت و راهنمایی آن می تواند متضمن فواید و منافع فراوانی برای کشور باشد که از آن غفلت شده است.

به اعتقاد وی نقش تاریخ سازی، فرهنگ سازی، هوش و ذکاوت ایرانیان در دوره های پیش و پس از اسلام به استناد میلیون ها اثر باستانی در جغرافیای ایران فرهنگی غیر قابل انکار است.

او همچنین با تاکید بر اینکه فارغ از اوضاع نابسامان گشت و گذار و سیر و سیاحت و جستجو و پژوهشی که در دوران کرونا دنیا را در خود گرفته، شناختن و دیدن مظاهر حرکت بشر از شروع تا فرجام علاقه و آرمان بسیاری از انسان هاست، می افزاید: آن بستری بزرگ و گنج و معدنی تمام ناشدنی برای ایران و همسایگانی مانند عراق و ترکیه و مصر و حتی یمن فراهم نموده است.

این دانش آموخته دکتری باستان شناسی این اتفاق را برای رونق بخشیدن به شناسایی، کاوش و بازسازی مظاهر مادی میراث فرهنگی مانند تپه ها و محوطه ها و بناهای تاریخی و مظاهر معنوی و ناملموس آن می داند و ادامه می دهد: آیین ها و اعتقادات و آداب و رسوم و سنت های به یادگار مانده گذشتگان می توانند باغی بسازند که از ثمره آن نیز مردمان گوشه و کنار کشور و هم پژوهشگران و باستان شناسان و در کل اقتصاد و معیشت علم و فرهنگ و هنر کشوربه انتفاعی پایدار دست یابند.

کرونا فرصت مطالعه و آسیب شناسی برای آینده را فراهم کرد

نوروزی با تاکید بر اینکه در کنار خسارت های بی شمار همه گیری دنیای کرونا اکنون زمان مناسبی برای ایستادن، مطالعه و آسیب شناسی گذشته و تدوین هوشمندانه شیونامه هایی برای حرکت در آینده و دوره پسا کروناست، ادامه می دهد: از این منظر در مقابل کوه بلند سرمایه های باستان شناسی کشور باید گفت که کمتر از 100 نفر باستان شناس متخصص که نیمی در پژوهشگاه میراث فرهنگی جمع آورده شدند و نیم دیگر به عنوان بازمانده های از ساختار پیشین سازمان میراث فرهنگی در تمام استان های کشور در سمت های نا مربوط و پراکنده قرار دارند.

وی با اشاره به اینکه شاید باور آن برای دیگران سخت باشد که در ساختار اداری هیچ یک از ادارات کل میراث فرهنگی استان ها یک معاونت، بخش و دفتری به نام باستان شناسی وجود ندارد، اضافه می نماید: در طرف مقابل حدود 50 گروه باستان شناسی در دانشگاه های کشور چند صد باستان شناس از مقاطع کاردانی تا دکتری فارغ التحصیل شده یا مشغول به تحصیل هستند. در واقع سرمایه انسانی بزرگی برای ساماندهی باستان شناسی کشور در اختیار گذاشته اند که متاسفانه تقریبا همه بیکار مانده اند.

اگر توقعمان را به مردم آموزش می دادیم، امروز به میراثمان ارزش می گذاشتند

او شناخت، نگهداری و حفاظت از میراث فرهنگی را امروزه یک مطالبه عمومی می داند و تاکید می نماید: هر چند در یکی دو سال اخیر حفاظت از میراث فرهنگی قدری تحت الشعاع رکود مالی و گرفتاری های ناشی از تحریم ها و بیماری ها بوده و به ظاهر کم رنگ شده است، اما اگر در دو دهه پیش ما از مردم توقع ارزش گذاشتن به میراث فرهنگی شهرشان را داشتیم و با ابزار مختلف آن را آموزش می دادیم و ترویج می کردیم، امروز مردم نیز از ما ارزش گذاری، صیانت، نگهداری و معرفی در خور آثار تاریخی شهر و روستایشان را طلب می کردند، غافل از اینکه در ساختار وزارت میراث فرهنگی در تمام استان های کشور چیزی با نام باستان شناسی وجود ندارد!

به اعتقاد وی امروز باستان شناسان وظیفه خود می دانند تا گوشزد نمایند که تشکیلات باستان شناسی فراگیری در کشور چه برای نگهداری و حفاظت فعالیت اداری و پاسخگویی اداری و عمرانی کشور و چه برای مطالعه، پژوهش، معرفی و بهره برداری علمی و مالی از این دریای بیکران وجود ندارد.

تمام توان پژوهشکده باستان شناسی، کفاف احتیاجمندی های فقط خوزستان نیست

وی با اشاره به اینکه ساختار فعلی وزارت میراث فرهنگی در این حوزه با وجود همه کوشش های صورت گرفته، در حال حاضر بضاعت ساختاری حفظ و بهره برداری از میلیون ها اثر تاریخی کشور را ندارد، می گوید: به دوش کشیدن بار کلان سه حوزه بزرگ میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی احتیاجمند بازنگری اساسی در ساختار این وزارتخانه است، همانطور که تمام توان پژوهشکده باستان شناسی فقط از بعد علمی (و نه اداری و اجرایی) در یک شرایط ایده آل کفاف احتیاجمندی های فنی استانی مانند خوزستان را هم نمی دهد.

این عضو هیات علمی پژوهشکده باستان شناسی کشور؛ تاسیس سازمان باستان شناسی کشور در زیر مجموعه این وزارتخانه را برای تحقق دو هدف اساسی، بسیار حیاتی می داند و می گوید: فراهم کردن بستری برای استفاده از این توانمندی بزرگ ملی برای جذب گردشگران و توسعه صنعت توریسم کشور به عنوان جایگزینی جدی برای نفت در اقتصاد کشور و ایجاد میلیون ها فرصت شغلی از یکسو و همچنین برای شناسایی، کاوش و معرفی فیزیکی این ثروت در قالب موزه ها و سایت موزه ها و محوطه های ملی و دنیای و معرفی علمی و پژوهشی این داشته ها به صورت کتاب، مقاله و سمینار از سوی دیگر یکی از احتیاجهای اساسی کشور است .

نوروزی با تاکید بر اینکه غفلت از ایجاد یک ساختار قویِ علمی و اجرایی در میان تازه کشورهای کوچکی که با صرف میلیاردها دلار برای خودشان آثار باستانی می سازند و اگر دستشان برسد از دست اندازی و مصادره و دامن زدن به تاراج مواریث ملی همسایگان نیز ابایی ندارند، ادامه می دهد: زنگ خطر بر باد رفتن تمام این ذخایر ملی و سرمایه های پایدار این نسل و نسل های آینده کشور به صدا در آمد.

تفطن: مجله مطالب خواندنی سفر و گردشگری

مجله آراد: گفتگوی آزاد و اخبار روز