منابع زینک برای بچه ها - راه ساری

خبرنگاران | سرویس مادر و کودک - آنچه همه والدین برایش تلاش می کنند فراهم آوردن بهترین شرایط برای رشد فرزند دلبندشان است. یکی از مواردی که شاید برخی والدین در آن زیاده روی کنند خوراندن دارو های تقویتی رنگارنگ و مکمل های غذایی به کودک است غافل از اینکه این کار خودسرانه نه تنها فعالیت اندام داخلی کودک را مختل می کند بلکه بر روی سلامت بدن او در آینده نیز اثر می گذارد. یکی از مکمل های پرطرفدار این روزها، زینک (عنصر روی) است که به شکل شربت (مثلا شربت زینک سولفات) برای کودک تجویز می گردد. زینک عنصری ست حیاتی که کمبود آن تبعات ناخوشایندی دارد و مصرف بیش از حد آن هم همینطور! پس بهتر است علاوه بر مصرف آن تحت نظر پزشک، نگاهی علمی به نقش این ماده و میزان مصرف زینک برای بچه ها داشته باشیم.

در صورتی که مطالعه قسمت خاصی از این مطلب مد نظر شماست، با انتخاب عناوین ارائه شده در فهرست زیر، به موضوع دلخواه خود برسید:

• نقش زینک در بدن
• میزان زینک مورد نیاز بچه ها
• علل کمبود زینک در بدن بچه ها
• عوارض کمبود زینک در بدن بچه ها
• عوارض ازدیاد مصرف زینک برای بچه ها

نقش زینک در بدن

• زینک با تاثیر بر فعالیت هورمون سوماتومدین که توسط هورمون رشد در کبد ترشح می گردد، باعث ایجاد بافت غضروفی و استخوانی شده و عامل موثری در رشد بدن است.
• این عنصر نقش مهمی در تقسیم سلولی و رشد سلولی دارد، بنابراین مصرف آن برای حفظ قدرت در سیستم عضلانی و اسکلتی ضروری است. زینک همچنین باعث آزاد شدن تستوسترون (هورمون رشد و فاکتور رشد) می گردد. تستوسترون مسئول ایجاد توده عضلانی در بدن است.
• بیش از هفتاد آنزیم به زینک وابسته هستند تا نقش خود را در هضم غذا و سوخت و ساز انجام دهند و بچه های که به مقدار کافی زینک مصرف نمی کنند، در معرض خطر رشد ناکافی قرار دارند. بعبارتی زینک در افزایش اشتهای افراد تاثیرگذار است و در اثر کمبود آن بدن فرد دچار مشکل کم اشتهائی و در نتیجه کمبود آهن می گردد.
• زینک بر روی متابولیسم (سوخت وساز) غذا ها وچربی ها نیز موثر است و باعث هضم و جذب صحیح غذا ها وچربی ها خواهد شد. همچنین عامل تولید DNA و RNA سلولی می باشد و در تقسیم و رشد سلولی موثر است. یعنی در تکرار DNA به سیستم ایمنی بدن کمک می کند. زمانی که بدن نیاز به تولید سلول های جدید دارد زینک کمک زیادی می کند و از پایه ترین موادی است که در تولید سلول های جدید از آن استفاده می گردد.

• از دیگر نقش های زینک در بدن تاثیرگذاری بر روی سلامت پوست و کمک به درمان عفونت هاست. بچه های که زخمشان دیر بهبود می یابد، کمبود زینک دارند. اگر سوزش پوست، برش، زخم و هر آسیب پوستی دیگری داشته باشید با مصرف غذا هایی با میزان بالای زینک و مکمل زینک می توانید به بهبود فوری شان کمک کنید.
• زینک یک آنتی اکسیدان موثر است و کمک به مبارزه با استرس اکسیداتیو می کند. این ماده معدنی باعث کاهش احتمال گسترش برخی بیماری های خطرناک از جمله سرطان می گردد. تحقیقات منتشر شده در مجله آمریکایی تغذیه بالینی حاکی از اینست که پس از 12 روز مصرف مکمل زینک، نشانگر های استرس اکسیداتیو در شرکت کنندگان 55 تا 87 ساله به طور قابل توجهی پایین تر بود و گروهی که از مکمل زینک در تغذیه شان استفاده می کردند از گروهی که دارو مصرف می کردند عفونت های کمتری را تجربه کردند.

میزان مورد نیاز زینک برای بچه ها

• سن یک تا سه سال: سه میلیگرم در روز.
• سن چهار تا هشت سال: پنج میلیگرم در روز؛ که هیچ تاکیدی نیست هر روز بدن کودک همین مقدار را دریافت کند بلکه میزان متوسط زینک دریافتی او در هفته باید این میزان باشد.

منابع زینک برای بچه ها و بزرگسالان

یکی از راه های تامین زینک یا روی استفاد از شربت زینک برای بچه ها است، اما مواد غذایی نیز وجود دارند که سرشار از زینک می باشند. برخی از این منابع عبارتند از:

• یک اونس راسته گوشت گاو حاوی سه میلی گرم زینک است.
• نصف همبرگر حاوی 2.7 میلی گرم زینک است.
• یک اونس استیک حاوی 2.6 میلی گرم زینک است.
• نصف فنجان نان آماده حاوی 2.5 میلی گرم زینک است.
• یک اونس بادام خشک حاوی یک میلی گرم زینک است.
• نصف فنجان ماست میوه ای کم چرب حاوی 0.8 میلی گرم زینک است.
• یک قاشق غذاخوری کره بادام زمینی بدون نمک حاوی 0.8 میلی گرم زینک است.
• یک پاکت جو حاوی 0.8 میلی گرم زینک است.
• یک چهارم فنجان پنیر حاوی 0.8 میلی گرم زینک است.
• یک چهارم فنجان لوبیا حاوی 0.8 میلی گرم زینک است.
• یک چهارم ران مرغ سرخ شده حاوی 0.6 میلی گرم زینک است.
• یک چهارم فنجان لوبیا گاربانزو حاوی 0.6 میلی گرم زینک است.
• یک چهارم فنجان عدس حاوی 0.6 میلی گرم زینک است.
• نصف فنجان پنیر سوئیسی حاوی 0.5 میلی گرم زینک است.
• یک قاشق غذاخوری کرم بادام حاوی 0.4 میلی گرم زینک است.
• یک چهارم فنجان نخود پخته شده حاوی 0.4 میلی گرم زینک است.
• یک چهارم فنجان سینه مرغ حاوی 0.4 میلی گرم زینک است.
• نصف اونس پنیر چدار یا موزالرا حاوی 0.4 میلی گرم زینک است.
• نصف فنجان شیر حاوی 0.4 میلی گرم زینک است.
• یک قاشق چایخوری گندم حاوی 0.3 میلی گرم زینک است.

• به طور تقریبی در هر گرم گوشت 3 تا 5 میلی گرم روی وجود دارد.
• نان سفید، چربی و شکر فاقد روی هستند. اما گوشت، جگر، تخم مرغ، میگو، گندم سبوس دار، تخم کدو حلوایی و گوجه فرنگی از روی غنی هستند.
• با خوردن هر 100 گرم عدس، نخود یا گندم آسیاب نشده می توان 4 تا 5 میلی گرم زینک وارد بدن کرد.
• در هر 100 گرم سبوس گندم یا هر 100 گرم ذرت، 3 میلی گرم زینک به بدن می رسد.
• تخم کدو حاوی روی فراوان است و خوشبختانه در ایران بیشتر از سایر کشور ها استفاده می گردد. در هر 100 گرم آن 5/ 6 تا 5/7 میلی گرم روی دریافت می گردد.
• جالب است که بدانید، جوانه گندم، حاوی 17 میلی گرم روی، و به عبارتی غنی از روی است و خوردن آن به تمام افراد توصیه می گردد.
• در هر 100 گرم جگر گوساله، 8/7 میلی گرم زینک وجود دارد.
• ماده غذایی پر اهمیت در رساندن روی به بدن، صدف خوراکی است که در هر 100 گرم آن 60- 59 میلی گرم روی وجود داشته و بسیار غنی است که البته در ایران مصرف نمی گردد.

البته با توجه به وجود تولیدکننده های بسیار در عرصه تولید مواد غذایی، اعداد ذکر شده در هر ماده ممکن است تفاوت های اندکی نیز داشته باشند.

علل کمبود زینک در بدن بچه ها

با توجه به منابع غذایی زینک، خوراک روزانه کودک ما می تواند سرشار از روی باشد. پس چرا برخی بچه ها دچار کمبود زینک می شوند؟

یکی از مهم ترین علل کمبود روی در بدن، نقصان دریافت آن از طریق مواد غذایی است و این حالت به ویژه در بچه ها، جوانان و کسانی که به مدت طولانی در رژیم غذایی یا پرهیز غذایی هستند دیده می گردد. مواد غذایی مصرفی و آب نوشیدنی مهمترین منابع روی در طبیعت می باشند. پس بدغذایی کودک می تواند نقش عمده ای در این کمبود داشته باشد.

بیشتر بخوانید: بی اشتهایی بچه ها؛ دلایل، درمان و پیشگیری

همچنین اسهال بچه ها به موجب دفع آب فراوان از بدن، موجب افت سطح زینک در بدن می گردد.

اختلالات جذب روده ای هم می تواند سبب کاهش این عنصر مهم در بدن گردد. خوردن سبوس گندم یا سایر حبوبات (سبوس حبوبات) که حاوی فیتات فراوان هستند، هم چنین مصرف اسفناج و یا سایر مواد حاوی اگزالات به همراه غذا، می تواند مانع جذب روی در بدن گردد.

همینطور، تجربیات نشان می دهد چهار گروه از داروها، باعث تشدید کمبود زینک می شوند. این 4 دسته دارویی عبارتند از:

• آنتی بیوتیک ها
• دیورتیک ها (مدرها)
• گلوکوکورتیکوئید ها (کورتون ها)
• دارو های ضد حاملگی
• و در میان آنتی بیوتیک ها، مصرف تترا سایکلین و خانواده آن بیشتر از سایرین مانع از جذب روی می گردد.

عوارض کمبود زینک در بدن بچه ها

عوارض کمبود زینک مانند کوتاهی قد، خصوصا تا دوسالگی می تواند جبران ناپذیر باشد و تا آخر عمر با کودک همراه باشد. دیگر عوارض کمبود زینک عبارتند از:

• کم اشتهایی و کمبود آهن
• تاخیر در بهبود زخم ها
• ریزش مو
• پوسیدگی دندان بچه ها
• اختلال جذب ویتامین آ. در بدن
• ابتلا به عفونت و ضعف سیستم ایمنی
• کاهش هوش و قدرت یادگیری کودک
• کاهش حافظه کودک
• افزایش ابتلا به بیماری ها
• کاهش سرعت رشد

عوارض ازدیاد مصرف زینک برای بچه ها

نباید بخاطر نقش مهم زینک در بدن و مسائل ناشی از کمبودش، عوارض مصرف بیش از اندازه زینک برای بچه ها را نادیده گرفت. اگر احساس می کنید کودک شما بخوبی تغذیه می گردد و میزان زینک دریافتی اش از مواد غذایی، نیاز بدن او را برطرف می کند، بهتر است بی خیال مصرف مکمل زینک یا مکمل های حاوی روی شوید. چرا که دریافت بیش از حد روی ممکن است عوارض زیر را بدنبال داشته باشد:

• کاهش قدرت جذب مس: کمبود مس در میان کسانی که از مکمل های زینک مصرف می کنند گزارش شده است. در واقع، میان جذب زینک و مس رقابت وجود دارد. هر اندازه که زینک در بدن بیشتر گردد از قدرت جذب مس کاسته می گردد.
• اختلال در دستگاه سیستم ایمنی: درصورت مصرف زینک به میزان مناسب، سیستم ایمنی بدن کودک تقویت می گردد. اما در صورتی که بیش از اندازه دریافت گردد، به واسطه محدود کردن فعالیت سلول های T. و گلبول های سفید ممکن است موجب اختلال در عملکرد سیستم ایمنی گردد.
• تغییر طعم در دهان و احساس تهوع: مصرف بیش از حد زینک ممکن است موجب تغییر طعم دهان و همچنین احساس تهوع گردد.

البته احتمال اینکه فرزندتان تنها بخاطر رژیم غذایی اش بیش از اندازه زینک دریافت کند وجود ندارد، اما ممکن است با مصرف بی رویه مکمل های زینک برای بچه ها و قرص های ویتامین با دریافت بیش از حد روی دچار عوارض شده و دچار مسائلی مانند تهوع و استفراغ، درد های پیچشی شکمی، اسهال و سردرد گردد. همچنین مصرف بیش از اندازه زینک در زمان طولانی می تواند اثرات مسمومیت طولانی مدت را در پی داشته باشد. بعلاوه بخاطر تاثیرگذار بودن زینک بر ترشح هورمون های جنسی درمورد ایجاد بلوغ زودرس در بچه ها ممکن است نقش مهمی ایفا کند.

سخن آخر

نظر به اینکه دریافت روی از طریق مواد غذایی می تواند به راحتی صورت بگیرد بهتر است سعی کنیم نیاز بدن کودک به زینک را ترجیحا از طریق تغذیه خوب برطرف کنیم. بسکمک از دارو های مکمل هستند که مصرفشان باعث ایجاد فشار بیش از حد برروی ارگان های حیاتی بدن مانند کبد می گردد و این نکته در بروشور هیچ کدامشان ذکر نشده، چون برای مصرف کننده هم عقل و شعور قائلند هم حق انتخاب! و بار این مسئولیت بر عهده شماست نه شرکت های دارویی. چون باید در این موارد خصوصا اگر پای کودک وسط است با وسواس به تحقیق بپردازید و سلامت آینده کودک را نه با کمبود و نه با ازدیاد مصرف به خطر نیندازید.