میراث فرهنگی ناملموس اتصال دهنده فضاهای شهری به گذشته است - راه ساری

به گزارش میراث آریا به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، علیرضا حسن زاده رییس پژوهشکده مردم شناسی این مطلب را در نشست هم اندیشی میراث ناملموس که با پیشنهاداتی به شهرداری تهران برای توجه به میراث ناملموس در توسعه پایدار همراه شد مطرح نمود.

او با توجه به آسیب میراث ملموس در قالب معماری اصیل ایرانی که با کاهش رابطه میان هویت و مکان همراه بوده، خواستار توجه شهرداری ها به میراث ناملموس به منظور تقویت رابطه هویت شهروندان و محلات و مکان زندگی آنان شد.

او با بیان اینکه میراث ناملموس می تواند فقدان وجود چنین فضاهایی را که عملا به حافظه فرهنگی و جمعی شهروندان آسیب وارد کرده جبران کند شرح داد: به این منطور برای نمونه می توان در محلات مختلف تهران، آلبوم شهری از گذشته همان محلات را در قالب عکس و فیلم شکل بخشید و آن را با تجربه زنده شهروندان از میراث ناملموس چون آیین، نمایش، بازی، هنر، موسیقی و غیره ترکیب کرد.

رییس پژوهشکده مردم شناسی، در ادامه این پرسش را مطرح نمود که جایگاه میراث ناملموس در توسعه پایدار چیست و چه نقشی را می توان برای آن در توسعه پایدار و سیاست گذاری های کشور در نظر گرفت؟

حسن زاده گفت: به منظور پاسخ به این سوال نخست باید به نقد جایگاه میراث فرهنگی در الگوهای توسعه کشور پرداخت؛ به ظاهر گفتمان میراث فرهنگی که به ویژه در قالب فرایند های سیاستگذاری دولتی قابل مشاهده است، گفتمانی کنوانسیون و ثبت محور است که در عین مهم و الزامی بودن، به عنوان یکی از شروط توسعه پایدار می باید به گفتمان مهم تری چون توسعه محور و میان سازمانی بودن میراث فرهنگی تبدیل شود.

رییس پژوهشکده مردم شناسی اظهار کرد: بر این اساس می توان از میراثی شدن، برابر با فرهنگی شدن، در برابر پولی و کلایی شدن مدل توسعه که به فضاهای شهری، روستایی و زیست محیطی با مخدوش کردن حریم و منظر آسیب وارد می سازد، یاد کرد.

او افزود: به واقع خودآگاهانه شدن توسعه در ایران و ابسته به جایگاه و درجه اهمیتی است که به میراث فرهنگی داده می شود و در این میان علوم میراثی چون مردم شناسی، باستان شناسی، زبان شناسی، معماری، مرمت، هنرهای سنتی و غیره اهمیتی بسیار فراوان دارند.

او گفت: یکی از آسیب های جدی که مدل های موجود از توسعه در قالب کالایی/پولی شدن (اقتصاد ساخت و ساز)، به کشور وارد کرده اند، نابودی بافت های تاریخی شهری و روستایی و مناظر میراثی و طبیعی مربوط به آن است.

او با بیان اینکه این امر که همان به محاق رفتن میراث ملموس فرهنگی است ما را با کاهش تعلق مردم به هویت محلی و در نتیجه کاهش عمق و ژرفای هویت ملی رو به رو می کند شرح داد: این حالت را می توان بی مکان شدن حافظه یا هویت دانست؛ حافظه به مثابه عنصری که منجر به پایداری هویت شده و حال را به گذشته پیوند می دهد، متاثر از مکان و فضای اجتماعی و فرهنگی است.

حسن زاده با اشاره به اینکه به واقع حافظه جمعی به مکان و حوزه عمومی وابسته و از این نظر مکان بخشی از خود و هویت فرد است گفت: اکنون بعد فضایی و مکانی حافظه به عنوان عنصری که ما را به گذشته جامعه خود پیوند می دهد، ضعیف شده است.

به گفته حسن زاده، در این چشم انداز در شهرهایی چون تهران بجای فضای شهری گذشته، ساختمان هایی بی ریشه قد کشیده اند، حال برای تعمیق و تحکیم هویت چه باید کرد؟ در اینجا به نظر می توان از میراث فرهنگی ناملموس کمک گرفت تا معنای فضا و اتصال آن به گذشته را شکل بخشید.

رییس پژوهشکده مردم شناسی گفت: به این منظور میراث ناملموس در قالب آنچه به طور مثال در آیین های ایرانی دیده می شود، باید با حوزه عمومی ارتباط تنگاتنگ تری داشته و جایگاهی مهمتر پیدا کندکه آیین ها، نمایش ها، بازی ها، موسیقی، هنرهای سنتی از این شمار هستند.

او با بیان اینکه این حضور نباید محدود به زمان های خاصی چون نوروز (مراسم نوروزگاه) شود افزود: در اینجا به عنوان مثال می توان به عنوان یک سیاستگذاری از تصاویر تاریخی محلات تهران در قالب آلبوم شهری (عکی و فیلم) بر دیوار های محل و ترکیب آن با اشکال کلیدی میراث ناملموس استفاده کرد تا احساس تعلق و پایداری هویت های محلی شهری به عنوان صورتی مهم از هویت ملی برجسته و احیا شود.

او اظهار کرد: افراد محل به ویژه نسل جدید به عنوان آیین گزاران می توانند عاملیت خود را در تولید فرم های جدید نشان دهند،در اینجا حافظه ناملموس می تواند فقدان ابعاد فضایی و مکانی حافظه فرهنگی و جمعی را جبران کرده و راه را بر شکل گیری هویت های پایدار و تقویت سرمایه فرهنگی، نمادین و اجتماعی محلات باز کرد.

نشست هم اندیشی میراث ناملموس توسط مرکز اسناد فرهنگی آسیای پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و پژوهشکده مردم شناسی پژوهشگاه برگزار گشت.