ادبیات جامعه را می تواند نقد کند؟ - راه ساری

این داستان نویس و منتقد ادبی در گفت وگو با خبرنگاران، درباره توانایی ادبیات در نقد وضعیت جامعه، اظهار کرد: ادبیات به شکل خیلی روزآمد نمی تواند این کار را انجام دهد. ادبیات به یک گستره زمانی وسیع تعلق دارد. وقتی حادثه ای رخ و مردم را تحت تاثیر قرار می دهد، واکنش ها بیشتر به وسیله نوشتن در فضای مجازی یا روزنامه ها است. اگر بخواهیم این واکنش را به یک واکنش ادبی تبدیل کنیم، اولاً این که خیلی طول می کشد تا نوشته گردد و دوم این که طول می کشد تا تاثیرگذاری خود را داشته باشد. برای همین اساساً وقتی به آثار ادبی نگاه می کنیم، می بینیم که واکنش ها در ادبیات بیشتر واکنش های تاریخی و درازمدت بوده و واکنش های آنی و کوتاه مدت نداشته است.

او ادامه داد: مثلاً ممکن است جنگ مسئله ای باشد که هر نویسنده ای در هرجای جهان نسبت به آن واکنش نشان داده باشد. اما این واکنش یک واکنش احساسی کوتاه مدت نیست بلکه یک واکنش زمانی درازمدت است که در یک گستره زمانی طولانی رخ می دهد.

این فیلم نامه نویس سپس با بیان این که بزرگ ترین محدودیت در نقد جامعه توسط ادبیات مربوط به زمان و ماهیت خود ادبیات است، گفت: ادبیات خیلی اجازه این را نمی دهد که نویسنده به نقد اجتماعی روشن بپردازد و علتش هم همین دیر پاسخ دادن است. البته ممکن است برخی موانع اجتماعی هم وجود داشته باشد. مثلاً نویسنده وقتی بخواهد درباره برخی چیزها بنویسد، احساس کند که با یک واکنش اجتماعی روبه رو می گردد و مردمی که اثرش را می خوانند، او را از آن دایره محبوبیت اجتماعی خارج می نمایند، ممکن است از آن حذر کند.

محمودی ایرانمهر اضافه نمود: مجموع یک سری موانع که حاکمیت ها به وجود می آورند هم ممکن است باعث محدودیت هایی گردد که اجازه ندهد در ادبیات به یک سری مسائل اشاره مستقیم گردد. این موانع همه جای جهان هم هست؛ برخی جاها کمتر و برخی جاها بیشتر.

نویسنده مجموعه داستان فریدون پسر فرانک و فیلم نامه دلخون سپس درباره تاثیر ادبیات در شکل گیری رخدادهای مهم تاریخ، با اشاره به انقلاب اسلامی ایران بیان نمود: نزدیک ترین اتفاقی که می توانیم به آن مراجعه کنیم انقلاب سال 57 است. من فکر می کنم در شکل گیری این انقلاب، ادبیات نقش بسیار زیادی داشت، به خصوص ادبیاتی که گرایش به چپ داشت و به شدت هر چیز را زیر نقد خودش می برد و شدیداً حالت اعتراضی داشت. اگر به ادبیات آن موقع نگاه کنید می بینید که آثار نویسندگان آن موقع اعتراضی است و به نوعی کوشش می نمایند وضعیت موجود را کلاً زیر سوال ببرند یا تغییر دهند. وقتی به اواخر دهه 50 رسید، ادبیات و دیگر چیزها زمینه اجتماعی انقلاب را ایجاد نموده بودند، چون در جامعه و ذهنیت مردم تاثیر داشتند. ادبیات از چند زاویه در این انقلاب نقش ریشه ای داشته است اما این نقش، نقش کوتاه مدت نبوده که بگوییم یک اثر یا یک جریان ادبی باعث انقلاب شد. ولی بی شک می توان گفت زیرساخت های ادبی ای که ادبیات در نزدیک به یک قرن از زمان مشروطه تا سال 57 به وجود آورد در شکل گیری انقلاب تاثیر داشت.

مجله سرگرمی: مجله سرگرمی، تفریحی و گردشگری