تبعات آلودگی نوری شهرها برای انسان ها و محیط زیست - راه ساری

حامد میرزاخلیل در گفت و گو با خبرنگاران تاکیدکرد: اگر خارج از ضوابط جدول های مهندسی عمل کنیم چه به لحاظ بیولوژیک و چه روحی - روانی به خودمان آسیب وارد خواهیم کرد و آلودگی نوری فراوری می گردد.

وی در بخش دیگری از صحبت های خود گفت: آلودگی نوری موضوعی است که چند وجه دارد، به طوری که اگر از یک منجم بپرسید آلودگی نوری چیست ممکن است یاد ستاره ها و آسمان تاب شهرها در رصدگاه ها بیفتد که مزاحم نمایش ستاره ها هستند. اگر از یک فعال محیط زیستی این سوال را بپرسید بحث آسیب هایی که به جانوران و حیوانات شب زی وارد می گردد، مطرح خواهد شد. اگر از گیاه شناس بپرسید بحث ارتباط گیاه با نور، خورشید و حتی نورپردازی شبانه به درختان به ذهنش می رسد و اگر از یک حقوق دان بپرسید که آلودگی نوری چیست بحث جرم و جرم خیزی و امنیتی که نور در فضای شهری تامین می نماید را مطرح می نماید. از این رو مسئله آلودگی نوری شاخه های مختلفی دارد و بسته به اینکه هر کسی به ظن خودش به شکلی می خواهد به آلودگی نوری نگاه کند، متفاوت است.

تبعات نورپردازی درختان

این پژوهشگر آلودگی نوری در پاسخ به این پرسش خبرنگاران که آلودگی نوری چه مضرات و مسائلی را می تواند به لحاظ زیست محیطی برای شهرها به وجود آورد، اظهار کرد: بیشتر شهرداری های شهرهای عظیم کشور، درختان محیط های شهری را نورپردازی می نمایند تا رنگی به شهر بدهند اما این اقدام به درختان که از زیرساخت های محیط زیست شهری و غیر شهری هستند، آسیب وارد و آن ها را ضعیف می نماید یا بسته به گونه درخت عمر آن را 6 تا 10 سال کاهش می دهد.

وی ادامه داد: حیات بسیاری از موجودات بسته به حیات درختان است. از حشراتی که روی درختان زندگی می نمایند تا پرندگانی که بر درختان لانه سازی و هوای سالمی که درختان در شهرها ایجاد می نمایند یا حتی القای روحیه مثبتی که فضای سبزی که درخت می تواند داشته باشد همه باعث می گردد که نورپردازی به درختان تبعات اجتماعی و محیط زیستی بسیاری در پی داشته باشد.

میرزاخلیل در پاسخ به این پرسش که آلودگی نوری و نورپردازی درختان چه تاثیری بر حیات پرندگان دارند، گفت: نورپردازی درختان ضمن اینکه در فرایند لانه سازی و تخم گذاری پرندگان اختلال ایجاد می نماید، باعث می گردد قوه جهت یابی آن ها مختل گردد و در نتیجه نتوانند لانه خود را به راحتی پیدا نمایند همچنین باعث مهاجرت پرنده های حساس تر به حاشیه شهرها می گردد.

وی در ادامه ضمن اشاره به اینکه پرندگانی که در فصل مهاجرت مدتی مهمان شهرها می شوند ممکن است به دلیل مناسب نبودن شرایط محیطی شهرها سال های بعد به مکان های دیگری کوچ نمایند و به شهرها بازنگردند، اظهارکرد: پرندگان هنگام مهاجرت از ارض های بالاتر به پایین تر جذب نورهای شهری بویژه رنگ آبی و سفید می شوند. این مساله باعث می گردد آن ها به مقصد نرسند و در نهایت منجر به مرگ آن ها می گردد مانند عکسی که نشنال جئوگرافی سال های گذشته از مرگ هزاران پرنده در صبح یک روز پاییزی که پای یکی از برج ها جمع آوری شده بودند، منتشر کرد.

این کارشناس آلودگی نوری اضافه نمود: با صنعتی شدن شهرهای عظیم لطافت شهری تا حدودی کم شده و رو به خشونت رفته است بنابراین شاید حوادثی مانند مرگ پرندگان، از بین رفتن درختان و شنماینده شدن اکوسیستم به دنبال آلودگی نوری، توجه شهرنشینان را به خود جلب نکند و آن را نادیده بگیرند. در چنین شرایطی پرنده شناسان باید جمعیت پرندگان شهری را زیر نظر داشته باشند و شرایط آن ها را ارزیابی نمایند.

ایجاد آلودگی نوری به بهانه تامین امنیت

میرزاخلیل با بیان اینکه بخشی از مسائل آلودگی نوری مربوط به مسئله تامین امنیت شهروندان در شب است و به این بهانه در بسیاری از مواقع تامین روشنایی را چند برابر می کنیم، توضیح داد: به منظور تامین امنیت در مکان هایی مانند پارک ها چراغ های روشنایی را ارتفاع می دهند و از نوری 10 برابر اندازه احتیاج استفاده می گردد اما به دلیل اینکه درختان زیر نور این چراغ ها قرار می گیرند، علاوه بر آسیب دیدن درختان، سایه ایجاد می گردد و گره های تاریکی در بخش هایی از پارک پدید می آید بنابراین این اقدام نه نتها در بسیاری از موارد امنیت را تامین نمی نماید بلکه باعث افزایش شدت نور، مصرف بالا و اتلاف انرژی می گردد و حتی می تواند با القای این تصور در ذهن شهروندان که به دلیل روشنایی شب امنیت دارند آنان را در معرض خطر بیشتری قرار دهد.

وی ادامه داد: مساله تامین امنیت شهروندان در شب بسیار مهم است بنابراین قبل از اینکه در جهت افزایش یا کاهش شدت روشنایی اقدامی صورت گیرد، ضروری است در این زمینه مطالعه انجام گردد. هرچند تجربه نشان می دهد افزایش شدت نور تاثیر چندانی بر کاهش جرم خیزی یک منطقه نداشته است.

تاثیر آلودگی نوری بر انسان

این کارشناس حوزه آلودگی نوری در بخش دیگری از صحبت های خود به آثار سوء آلودگی نوری بر سلامت انسان ها اشاره نمود و گفت: تحقیقات اجرا شده روی کسانی که شب کار بودند یا در شب استراحت نمی کردند و به خواب عمیق نمی رفتند، نشان می دهد که نور شب منجر به سرطان های پوستی، برهم خوردن دوره های بیولوژیک مانند دوره های قاعدگی در خانم ها و... می گردد. اگر انسان در شب که زمان خواب و استراحت است در تاریکی مطلق نباشد هورمون ملاتونین که تنها در شب ترشح می گردد و وظیفه تنظیم ساعت بیولوژیک بدن را برعهده دارد، ترشح نخواهد شد و زمانی که نتظیم بیولوژیک بدن مختل گردد تمرکز فکری از دست می رود و فرد دچار استرس، اضطراب و افسردگی می گردد.

وی در ادامه گفت: یک شهروند ممکن است قادر به کنترل آلودگی هوا یا آلودگی صوتی محل زندگی خود نباشد اما می تواند با استاندارد کردن محیط خواب، فرصت ترشح هورمون ملاتونین را به بدن خود بدهد.

میرزاخلیل همچنین یکی از آثار نورپردازی نامناسب معابر شهری را ایجاد اختلال در دید رانندگان برشمرد و اظهار کرد: هرگاه نور نسبتا شدیدی که برای روشن کردن یک میدان، مجسمه، پرچم و ...استفاده می گردد یا نور چراغ های غیر استاندارد معابر شهری به چشم بتابد و باعث خسته شدن چشم گردد، فرد دچارخیرگی می گردد. از این رو زمانی که چشم راننده های اتومبیل از تابش نور زیاد در شب خسته گردد دید آنان مختل می گردد و دیگر نمی توانند عابران پیاده را از زمینه تشخیص دهند. به همین جهت این مساله منجر به وقوع تصادفات رانندگی در شهرها می گردد.

شرایط آلودگی نوری در پایتخت و سایر شهرهای کشور

این پژوهشگر آلودگی نوری با اشاره به اینکه نورپردازی شهر تهران به صورت استاندارد یعنی فول کات آف (full cut off) که نور دقیقا به سمت زمین تابیده گردد نیست، اظهار کرد: معمولا نورپردازی در شهرهای کشور یا به صورت سمی کات آف(semi cut off) هستند و نیمی از نور به سمت آسمان می تابد یا نان کات آف(non cut off) هستند و 90 درصد نور به آسمان تابیده می گردد مانند چراغ های (حبابی) که شهرداری در پارک ها یا فضای سبز به کار می برد که بیشتر جنبه زیبایی دارند تا تامین روشنایی و باعث جذب حشرات و اتلاف انرژی می شوند.

میرزاخلیل با انتقاد از انجام نشدن اقدامی جدی در جهت برطرف معضل نورپردازی درختان خیابان ولیعصر(عج) تهران گفت: هرچند شورای شهر تهران و پیروز حناچی - شهردار شهر تهران - پیگیر این مسئله هستند و گاهی نیز چراغ های خیابان ولیعصر (عج) به عمد یا بر اثر مسائل فنی خاموش شده اند اما ضروری است این چراغ ها جمع آوری شوند چراکه آن ها پروژکتورهای ساده ای نیستند که با پیچ وصل شده باشند بلکه این چراغ ها در زمین کار گذاشته شده اند و شهردار فعلی شهر تهران باید به این نکته توجه داشته باشد که شاید شهردار بعدی تصمیم به نورپردازی مجدد درختان بگیرد بنابراین این مساله باید از پایه حل و ملزومات این کار جمع آوری گردد.

وی ادامه داد: نورپردازی درختان در بسیاری از خیابان های دیگر تهران نیز به چشم می خورد همچنین زمانی که عکس های هوایی شهر تهران را نگاه می کنیم، خیابان هایی که درختان آن نورپردازی شده اند، تعیین و درخشندگی آن ها از فضا قابل مشاهده است و این یعنی اتلاف انرژی، هدر رفتن مالیاتی که مردم می پردازند و آزار تمام موجوداتی که در محیط های شهری کنار انسان زندگی می نمایند.

این کارشناس حوزه آلودگی نوری با بیان اینکه شرایط کنونی نورپردازی درختان و معابر شهری تهران می تواند دو پیامد منفی را درپی داشته باشد، توضیح داد: نخست الگو قرار دادن نوع نورپردازی شهر تهران برای سایر استان ها و شهرستان هایی است که از متخصصان روشنایی استفاده نمی نمایند و این مساله می تواند باعث افزایش شدت روشنایی در آن مناطق گردد مانند خیابان شهدای شرقی خرم آباد که نورپردازی در آن به صورت نامناسبی در حال شکل گیری است.

وی در ادامه دومین پیامد نوع نورپردازی درختان و معابر شهری را تغییر تدریجی ذائقه شهروندان دانست و گفت: تداوم این شرایط در نهایت منجر به این می گردد که محله ای که درختان آن نورپردازی نشده است، دیگر زیبا به نظر نرسد و تصور گردد که شهرداری برای آن محله کاری انجام نداده است. همچنین ممکن است با نورپردازی شهری کار جدیدی اجرا شده باشد اما پس از گذشت دو سال که چشم همه به آن عادت کرد چه باید کرد؟

میرزاخلیل یکی دیگر از معضلات آلودگی نوری پایتخت را وجود 750 بیلبورد تبلیغاتی در سطح شهر و تامین نادرست روشنایی آن ها خواند و گفت: تمام نورپردازی این بیلبوردها به دلیل زنده نگه داشتن رنگ تبلیغاتی آن به رنگ سفید است و در بیشتر موارد جهت پروژکتورهای به کار رفته در آن ها از پایین به بالا و با زاویه نادرستی تنظیم شده است بنابراین نور زیادی از سطح بیلبوردها انعکاس یا رو به فضا گسیل پیدا می نماید. همچنین به خاطر فیزیک اتمسفر زمین و نوع مولکول های هوای کره زمین نور سفید پراکنش بیشتری نسبت به نور زرد و قرمز دارد.

وی در ادامه گفت: امیدوارم شهردار تهران که تا به امروز با ما همکاری خوبی نموده اند نسبت به انتقال پروژکتورها به بالای بیلبوردها و تغییر جهت نورپردازی آن ها از بالا به پایین اقدام کند. هرچند این کار باعث می گردد تعمیر پروژکتورها سخت گردد اما عواید و فواید بسیاری برای شهروندان به همراه خواهد داشت همچنین این اقدام می تواند اندازه آسمان تاب شهر تهران را به صورت محسوسی کاهش دهد و ما با رصد شهر از بیرون و با استفاده از سیستم های دیجتالی می توانیم با عدد و رقم میزان کاهش آسمان تاب شهر تهران را اندازه گیری کنیم.

این پژوهشگر آلودگی نوری در بخش دیگری از صحبت های خود درباره نورپردازی برج میلاد اظهار کرد: آنتنی که در بالاترین نقطه برج میلاد قرار گرفته، توسط چند نورافکن نورپردازی شده است و این نور به آسمان تابیده می گردد علاوه بر این اگر مکان هایی مانند برج میلاد و برج آزادی که برای ما نماد و المان های شهری محسوب می شوند درست نورپردازی شوند جزو هویت شهری بسیار زیبا به حساب خواهند آمد اما اگر نادرست نورپردازی شوند، نه تنها چشم ناظر از آن لذت نمی برد بلکه تصور شهروندان نسبت به آن المان برهم می ریزد.

راه چارههای کاهش آلودگی نوری شهرها

میرزاخلیل در پاسخ به این پرسش که چه راه چارههایی می تواند به کاهش آلودگی نوری شهرها یاری کند، گفت: اگر بخواهیم کار اصولی انجام دهیم باید یک طرح جامع روشنایی شهر داشته باشیم که کارنمودهای فضاهای مختلف شهر در آن طرح دیده گردد تا دیگر نورپردازی سلیقه ای انجام نگردد و بتوانیم شاهد یکدستی و به سامان بودن روشنایی نور در شهر باشیم. هرچند که سال هاست این طرح در حال نوشته شدن و دست به دست شدن میان پیمانکاران است اما براساس پرس و جوهایی که از آخرین فردی که روی این طرح کار می نماید، نموده ام چیزی از آلودگی نوری در این طرح انعکاس داده نشده است و من امیدوارم در آینده به موضوع آلودگی نوری در این طرح پرداخته گردد.

این پژوهشگر حوزه آلودگی نوری در ادامه گفت: اگر تامین روشنایی معابر یا نورپردازی فضاهای شهری مانند یک پارک را به دست مهندس نورپرداز بسپاریم و به او بگوییم که هر بخش از فضای پارک برای چه سنین و چه فعالیت هایی در نظر گرفته شده است، او نیز با توجه به احتیاج، شدت روشنایی را تنظیم می نماید و در نهایت پارک دارای نوری یکدست می گردد و گره های تاریکی و امنیتی در آن اتفاق نمی افتد تا باعث افزایش جرم خیزی گردد.

وی راه چاره کوتاه مدت و سریع برای کاهش آلودگی نوری شهرها را استفاده کمتر از برج های روشنایی در پارک ها و فضای شهری دانست و گفت: استفاده از برج های روشنایی باعث می گردد تقریبا همه چیز را یکدست بینیم. همچنین مطالعه ای بر فضاهای مختلف نشان می دهد اگر زاویه این برج ها که حدود 20 متر ارتفاع دارند فول کات آف باشد هم جاده پیاده روی با عرض 5 متر و هم گل و بوته اطراف را تا شعاع 100 تا 200 متر روشن می نماید اما معمولا زاویه آن را به 45 درجه تغییر می دهند و این کار باعث ایجاد آلودگی نوری و اتلاف انرژی رو به آسمان می گردد.

به گفته این کارشناس آلودگی نوری، یکی دیگر از راه چارههای کاهش آلودگی نوری اطلاع رسانی به مردم و گروه های متخصص است تا در این راستا قدم بردارند و در کنار منجمین محیط زیست در حوزه روشنایی فعالیت نمایند.

وی ضمن بیان اینکه استفاده از چراغ ها و سرپوش های سِمی کات آف می تواند در حیطه اداره برق و معابر به کاهش آلودگی نوری شهرها یاری کند، تاکید نمود: استفاده نادرست از تکنولوژی چراغ های ال ای دی(LED) در نورپردازی درختان که هر چند ثانیه رنگ نورعوض می گردد، اجازه نمی دهد درخت به آن رنگ عادت کند و آن را با تنشی دیگر روبرو می نماید.

میرزاخلیل در خاتمه صحبت های خود نسبت به استفاده از چراغ های خیابانی با نور ال ای دی ابراز نگرانی کرد و گفت: متاسفانه نگرانی هایی مبنی بر موافقت اداره برق با استفاده از نور سفید ال ای دی در چراغ های خیابانی در آینده نزدیک وجود دارد. ضمن اینکه نور سفید برای چشم و عملکرد آن در شب مناسب نیست و منجر به خیرگی، خسته شدن چشم و تخت شدن تصویر و در نتیجه عدم توانایی تشخیص ابعاد و عمق توسط رانندگان می گردد، پراکنشی حدود 5500 تا 6000 کلوین در جو کره زمین را به همراه خواهد داشت.

بالی: سفر به جزیره ای شگفت انگیز در اندونزی