فرمول تقویت احزاب در انتخابات مجلس

به گزارش راه ساری، محسن تولایی ـ خبرنگار: دولت و مجلس متفق القول به این ایده مشترک رسیده اند که انتخابات مجلس یازدهم با سازوکار جدیدی متفاوت از همه ادوار گذشته برگزار گردد. دادن نقش مستقیم به احزاب به طور قطع مهم ترین وجه تمایز چنین دیدگاهی است.

تعداد احزاب ملی و استانی کشور به بیش از 250حزب رسیده و حداقل کارنمودهای این جمع کثیر تشکیلاتی می تواند برانگیختن اعتماد مردم در رأی دادن به احزاب باشد. مجلسی ها سهم 50درصدی برای این کار درنظر گرفته اند و دولتی ها پیشنهاد حداقل 20درصد انتخاب حزبی به مجلس داده بودند.

در بخش باقیمانده هم اگرچه معاونت حقوقی ریاست جمهوری پیشنهاد برگزاری انتخابات به همان روش اکثریتی را داده بود، اما نمایندگان مجلس شرط رأی کل یک استان به نامزدها را نیز لحاظ نموده اند؛ یعنی یک نماینده باید در سطح استان بالاترین رأی را برای حوزه انتخابیه اش به دست بیاورد. با لعیا جنیدی، معاون حقوقی رئیس جمهور درباره نظرات مشترک دولت و مجلس در نحوه برگزاری انتخابات دوم اسفندماه98 گفت وگو کردیم.

معاونت حقوقی ریاست جمهوری آنالیز هایی درباره نحوه برگزاری انتخابات مجلس داشته است. طرحی که اخیرا نمایندگان مجلس برای برگزاری انتخابات به صورت استانی تناسبی به تصویب رسانده اند، چقدر وفق نظر دولت است؟

ما چارچوب پیشنهادی تخصصی در این ارتباط داشتیم. باید آنالیز دقیق کنیم تا متوجه شویم چقدر چیزی که ارائه شده در قالب فرمول های دقیقی بوده است که ما دادیم. ما قبلا این فرمول ها را ارائه نموده ایم و در لایحه دولت نیز پیشنهاد دادیم، ولی اختلاف نظر بود. ما معتقد بودیم باید تأمل تخصصی بیشتری روی آن انجام گردد؛ الآن متوجه شدیم که مجلس مواد استانی تناسبی را در طرح خودشان آورده اند.

می توانیم بگوییم این طرح همان ایده دولت بوده است؟

بله. بخش هایی حتما بوده است. ما دنبال این ایده از یک سال ونیم تا 2سال پیش بوده ایم و همان ابتدا که بحث انتخابات مطرح شد، این ایده را برای تقویت تحزب مطرح کردیم.

در این ارتباط با معاونت حقوقی تعامل و همکاری وجود داشت؟

مجلس در این ارتباط به طور غیررسمی سؤالات تخصصی از ما نموده بود. ما دیدگاه های تخصصی مان را به مجلس گفته بودیم. به خانه احزاب نیز دیدگاه های تخصصی خودمان را گفته بودیم. ما مدل خودمان را در قالب برگزاری گونه ای از انتخابات ترکیبی به صورت اکثریتی و تناسبی ارائه داده بودیم؛ اینکه انتخابات در بخشی اکثریتی و در بخشی به صورت تناسبی اتفاق بیفتد.

بنابراین با کلیت طرح نمایندگان موافق هستید؟

بله. مفهوم تناسبی بودن در فرمول ترکیبی ما بوده است. ما معتقد بودیم که این فرمول یاری قابل توجهی به حضور احزاب می نماید و به همین علت نیز ایده خودمان را با خانه احزاب در میان گذاشتیم. ما انتخابات تناسبی را به خانه احزاب پیشنهاد دادیم؛ یعنی فرمول ترکیبی ما این بود که درصدی از نمایندگان به طریق تناسبی انتخاب شوند و این انتخاب می تواند در سطح استانی یا منطقه ای باشد. چارچوبی نیز برای آن استخراج کردیم. حتی اگر فرض بگیریم اجرای چنین مدلی سخت باشد، می شد کل کشور در بخش تناسبی یک حوزه دیده گردد، ولی ما در چارچوب استانی یا حداکثر منطقه ای بحث کردیم. در بخش اکثریتی هم نظرمان همین بود که انتخابات مجلس به روال ادوار سابق برگزار گردد و مردم به افراد رأی بدهند؛ یعنی درصدی از نمایندگان به صورت تناسبی و درصدی با مدل اکثریتی به مجلس راه یابند.

نگرانی بابت اعتراض های منطقه ای نداشتید؟

ما در بخش تناسبی ملاحظاتی درنظر گرفتیم تا ببینیم آمادگی ها در طول زمان چگونه خواهد بود و یکباره تغییر عمده اتفاق نیفتد، بلکه یک تغییر متعادل اتفاق بیفتد. هدف اصلی ما تقویت حضور احزاب بوده است، چون سیستم تناسبی به تقویت احزاب و حضور آنان در مناسبات کشور بسیار یاری می نماید.

شما چه نسبتی را در پیشنهادهای خودتان درنظر گرفته بودید؟

طرح نمایندگان مجلس به این صورت است که نامزدهای انتخابات با کسب حداقل 15درصد آرا مجاز به کسب کرسی استانی هستند. اینها با هم فرق می نمایند. ترتیبی که مجلس می گوید همه ظرفیت به صورت تناسبی از همان ابتدا اعمال می گردد ولی درصدهایی که ما گفته بودیم، بسته به میزان آمادگی مجلس در سیستم تناسبی اکثریتی بود که اگر تا 50درصد نمایندگان نیز به صورت تناسبی به مجلس بروند، خوب است. پیشنهاد ما این بود که اگر مجلس این آمادگی را در خودش نمی بیند، از کف 20درصد آغاز کند و مرتب به آن اضافه کند.

چرا این ایده ها را در همان لایحه جامع انتخاباتی دولت قرار ندادید؟

پیشنهاد ما ارسال شد و در داخل کارگروه های هیأت دولت نیز بحث شد. اگرچه آثاری بر لایحه گذاشت اما خود فرمول در لایحه نیامد، علتش هم آن بود که توافق در دولت به طور کامل حاصل نشد. کارگروه ها خیلی هم از این ایده از نظر تخصصی استقبال کردند ولی فکر می کردند از نظر آمادگی ذهنی ممکن است این آمادگی کافی در تمام نهادهای مربوطه وجود نداشته باشد.

با توجه به اینکه قانون اساسی انتخابات مجلس را منوط به رأی مستقیم مردم می داند، سپردن نقش به احزاب در انتخابات مغایرتی با قانون اساسی ایجاد نمی نماید؟

مردم انتخاب می نمایند. کس دیگری انتخاب نمی نماید و دومرحله ای نیست. در بخش تناسبی وقتی یک حزب می خواهد به انتخابات مجلس ورود کند، مثلا یک فهرست 20نفره به صورت 50درصد تناسبی و50درصد اکثریتی می دهد. براساس مدلی که ما پیشنهاد دادیم اگر قرار باشد مدل تناسبی اکثریتی به صورت نصف به نصف (50درصد اکثریتی، 50درصد تناسبی) اجرا گردد و فرضا یک استان یا 2استان 20نماینده داشته باشند، معنی اش این است که 10نفر از این نمایندگان باید به صورت حزبی انتخاب شوند.

هر حزبی یک فهرست می دهد و نفرات اول تا دهم را در سیستم تناسبی تعیین می نماید. وقتی مردم رأی می دهند توجه می نمایند که نامزدهای مدنظر حزب کیست. درنهایت شمارش می نمایند و ممکن است یک حزب 50درصد رأی آورده باشد، حزب دیگری 25درصد رأی بیاورد و احزاب دیگری 15 و 10درصد رأی بیاورند. معنی این حرف این است که 5نفر از حزب اول از سر لیست انتخاب می گردد و نفرات اول تا پنجم آن به مجلس راه می یابند و بقیه به نسبت از احزاب بعدی برگزیده می شوند. حتی مدل محاسبه اعداد اعشاری و خرده رقم ها را نیز در پیشنهادمان ارائه نموده بودیم. در این حالت بین احزاب رقابت شکل می گیرد و فرضا حزبی که 80درصد آرا را از آن خود می نماید، 8نفر از 10نفر سهم استان را به ترتیب از نفر اول تا هشتم به مجلس می فرستد.

چگونه تعیین می گردد که هر نماینده به کدام حوزه و شهرستانی تعلق دارد؟

ببینید، آن فردی که به روال سابق از حوزه های انتخابیه به مجلس راه می یابد، به همان روش اکثریتی سابق انتخاب شده است، ولی فردی که در سیستم تناسبی می آید، بر مبنای سهم احزاب از رقابت ها و فهرست آنها انتخاب می گردد. مردم به احزاب رأی می دهند.

یعنی فرد نماینده یک استان، 2استان یا هر منطقه انتخابی جدید محسوب می گردد؟

بله. از سیستم تناسبی بالا می آید و نماینده آن مجموعه شناخته می گردد. اگر حوزه را استان بگیرند، نماینده آن استان شناخته می گردد؛ اگر منطقه بگیرند، نماینده آن منطقه حساب می گردد. تفاوت طرح مجلسی ها این است که فعلا حوزه را همان استان درنظر می گیرد و ظاهرا می خواهد کلا تناسبی عمل کند ولی نمی دانیم معیارهای دقیق روش تناسبی را منعکس نموده اند یا خیر؟