نقد تندیس های نازیبای شهری و یادآوری یک قانون - راه ساری

به گزارش واحد ارتباطات و رسانه اداره کل هنرهای تجسمی، مظفری ضمن تاکید بر ضرورت پاسداشت مقام بزرگان از طریق ساخت یادمان و آثار هنری، در عین حال گفت: آثار یادمانی هنری برای بزرگان، می تواند ترجیع بند محتشم کاشانی برای حماسه کربلا، اثری موسیقایی و حماسی همانند سمفونی خرمشهر و مجسمه ای همانند اثر ابوالحسن خان صدیقی برای ادای احترام به فردوسی و یا آثار معماری و مجسمه ها و دیوارنگارها باشد که همگی از مهمترین گونه های آثار فرهنگی و هنری هستند.

وی افزود: این یادمان ها به عنوان مدرک و شاهدی برای قدرشناسی و بزرگداشت خاطره مفاخر و بزرگان یک کشور است که با قرار دریافت در معرض دید شهفرایندان، هم خاطره ذهنی و ادای احترام آنها را در نزد مردم نشان می دهد و هم باعث افتخار و بالیدن آن ملت به ارزش ها، گذشته و بزرگان خویش می گردد.

مظفری در ادامه با بیان اینکه ضرورت دارد تمامی ارگان های سفارش دهنده آثار هنری و مجسمه های شهری از مشورت یک شورای متخصص بهره مند شوند، گفت: از حدود 60 سال پیش تا کنون 4 آیین نامه مبنی بر نحوه نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه ها و یادمان ها در میدان ها و اماکن عمومی داشته ایم که همگی به عنوان قانون الزام آور است.

مظفری گفت: بر اساس نخستین تصویب نامه هیات وزیران وقت مورخ 29/3/1338 طبق پیشنهاد وزارت فرهنگ (هنرهای زیبای کشور) تصویب شد که سازمان های دولتی و ملی که درصدد تهیه مجسمه مشاهیر تاریخی، ادبی و هنری برای نصب در میادین و ... است، باید قبلا طرح و نام سازنده مجسمه را به هنرهای زیبای کشور ارسال کنند تا در کمیسیون مربوطه مورد مطالعه و پس از تصویب اقدام به تهیه آن گردد. در معین محل نصب مجسمه، کمیسیون مربوطه، نظر اداره کل باستان شناسی را رعایت خواهد کرد. اداره های وزارتخانه فرهنگ کشور، مامور اجرای این تصویب نامه هستند. بر طبق دومین قانون که عبارت است از، آیین نامه نحوه نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه ها و یادمان ها در میادین و اماکن عمومی و درجلسه 442 مورخ 4 خرداد 1378 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است، کلیه وزارتخانه ها، مراکز و سازمان ها و نهادهای دولتی و شهرداری ها موظف به اجرای سیاست های مصوب شورای نظارت در موضوع این آیین نامه هستند. همچنین بر اساس دستورالعمل اجرایی نحوه نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه و یادمان در میادین و اماکن عمومی مصوب جلسه 341 مورخ 18/8/1379شورای فرهنگی عمومی، اماکن عمومی شامل میادین، مبادی ورودی شهرها، بوستان ها، معابر، محوطه و فضاهای عمومی تعریف شده است.

وی خاطرنشان کرد: انتخاب دغدغه فرهنگی و ایده مناسب بسیار حائز اهمیت است، اما طراحی نامناسب و اجرای غلط توسط افراد فاقد صلاحیت ساخت مجسمه های شهری، نتایج سنگینی به همراه خواهد داشت. طبق این امر، ساخت، اجرا و نصب هرگونه مجسمه، دیوارنگاره و نقش برجسته در فضای شهری باید با مجوز شورای نظارت بر نصب مجسمه ها صورت بگیرد. بنابراین ما تمامی ظرفیت های قانونی مبتنی بر رعایت دستگاه ها از این آیین نامه را دارا هستیم. هدف اصلی از تدوین این سه آیین نامه، حمایت از ایده ساخت و نصب مجسمه های شهری و پاسداشت مشاهیر و بزرگان است و در این فرایند، مشورت دریافت و سپردن کار به خبرگان مجسمه سازی و هنرمندان صاحب نام و صاحب امضاء مهمترین بخش کار است.

وی با اشاره به ماده 2 این آیین نامه که اعضای شورای نظارت بر ساخت و نصب مجسمه های شهری را معرفی می د، گفت: شورای نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه های شهری متشکل از معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیرکل هنرهای تجسمی، کننده وزارت کشور، کننده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، کننده انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، کننده فرهنگستان هنر، یک نفر از استادان برجسته هنرهای تجسمی با معرفی وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری، شهردار شهری که نصب مجسمه در آن پیشنهاد شده، دو نفر از صاحبنظران عرصه فرهنگ، کننده بنیاد شهید و کننده وزارت مسکن و شهرسازی است. احکام این اعضا براساس دستورالعمل اجرایی توسط وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می گردد.

مظفری گفت که طبیعی است کنندگان و کارشناسان این شورا باید به حوزه مجسمه سازی آشنایی داشته باشند؛ چراکه درباره مجسمه های شهری از ایده، تا طراحی و اجرا، مواد اولیه و همچنین مکان نصب اثر بسیار حائز اهمیت است.

وی افزود: به همین دلیل و بر اساس آسیب شناسی صورت گرفته، به این باور رسیدیم که نباید یک شورای واحد برای تمامی مجسمه های شهری در همه استان های کشور تصمیم گیری کنند. هر شهر ایران اقلیم، آب و هوای خاص، خرده فرهنگ های بومی و محلی، ساختار شهرسازی و معماری خود را دارا است که این خصوصیات برای خلق و نصب یک اثر هنری شهری بسیار حائز اهمیت و در عین حال متفاوت است.

مدیرکل هنرهای تجسمی گفت که چهارمین و آخرین مصوبه قانونی مربوط است به دستورالعمل صدور مجوز ساخت و نصب مجسمه و یادمان در میدان ها و اماکن عمومی مصوب 1399 که علاوه بر آیین نامه های مصوب گذشته، طی پیگیری و جلسات متمادی 8 ماهه گذشته در شورای ساماندهی مجوزهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این دستورالعمل تنظیم شده و در آن امکان تفویض اختیار این امر را به استان های توانمند سپرده است.در این دستورالعمل با توجه به قوانین بالا دستی موجود به این نتیجه رسیدیم که شهرسازها، استادان دانشگاه، جامعه شناسان و هنرمندان هر شهر و استان بهتر می توانند با توجه به شرایط هر بوم و منطقه در مورد زیباسازی شهری و ساخت مجسمه بزرگان و مشاهیر و اینکه چه اثری در چه فضا و جایگاهی باید نصب گردد، تصمیم بگیرند و این دستورالعمل طی روزهای آینده به تمامی استان های کشور ابلاغ خواهد شد.

وی ادامه داد: متاسفانه آثاری را که در این چند وقت در فضای برخی شهرهای ایران شاهدش بودیم از منظر هنری، آثار درخور و شایسته ای نبوده اند و تنها تعداد اندکی از آثار قابل دفاع بودند و الباقی از ساختار تکنیکی، جذابیت بصری و توانمندی سازنده برای خلق و اجرای یک اثر هنری برخودار نبودند.

وی خاطرنشان کرد: بهتر است، تمامی نهادها که برای پاسداشت نام و یاد قهرمانان و بزرگان این سرزمین قدم بر می دارند، از ظرفیت صحیح هنر و هنرمندان در این راه بهره گیرند. در بسیاری از اوقات، سفارش دهندگان نیت خیری دارند و بناست مجسمه یکی از مفاخر، مشاهیر، و سربازان و قهرمان کشور، خلق و در فضای شهری نصب گردد اما چون به هنرمند صاحب امضا و دارای تجربه کافی مراجعه نمی گردد و از نهادهای مرتبط و دارای صلاحیت کسب مشورت نمی گردد، نتیجه آن چیزی است که ما امروز در فضای شهری با آن مواجهیم.

وی ادامه داد: داشتن دغدغه فرهنگی و ایده مناسب بسیار حائز اهمیت است، اما عدم طراحی مناسب و اجرای غلط توسط افراد فاقد صلاحیت ساخت مجسمه های شهری، نتایج سنگینی به همراه خواهد داشت. البته نباید از ذهن دور داشت که طی سال های گذشته آثار باارزش هنری و درخور توجه نیز در کشور خلق و در فضای شهری نصب شده اند. شهرداری تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز و برخی دیگر از شهرها از جمله شهرداری هایی هستند که با برگزاری سمپوزیوم مجسمه و دوسالانه های تخصصی در حوزه مجسمه سازی، توانستند آثار هنری ارزشمندی خلق، نمایش داده و در سطح شهرهای ایران نصب کنند. مشکل ما دقیقاً در جایی است که متولیان از مشورت های لازم بهره مند نمی شوند و از هنرمندان صاحب نام در این حوزه اعم از دانشگاه های هنر، انجمن مجسمه سازان، انجمن های هنرهای تجسمی کشور و از ظرفیت و مشورت شوراهای قانونی استفاده نمی کنند و نتیجه ای که با آن مواجهیم، خارج از توقع و انتظار همه است.

وی در پایان ابراز امیدواری کرد که با تفویض اختیار به شوراهای نظارت بر نصب مجسمه های شهری در استان ها و استفاده نهادهای سفارش دهنده از ظرفیت هنرمندان مجسمه سازی و فارغ التحصیلان دانشگاه و اساتید این رشته در آینده شاهد خلق و نصب آثار هنری بی کیفیت در سطح شهرهای ایران نباشیم.

ایرانیرو: سفر به زیباترین شهرهای ایران، تبریز، مشهد، اصفهان، شیراز، یزد