تلفیق محتوای دروس تاریخ، جغرافیا و تعلیمات اجتماعی برای دوره ابتدایی مفید است - راه ساری

به همت گروه پژوهشی آموزش علوم انسانی پژوهشکدة مطالعات برنامه ریزی درسی و نوآوری های آموزشی، دومین نشست از سلسله نشست های تخصصی در موضوع مسائل و چالش های آموزش تاریخ، با عنوان محتوای مناسب برای آموزش تاریخ با رویکرد یادگیری فعال در روز یکشنبه 19 بهمن 1399 (ساعت 13 تا 15 و 30) به صورت مجازی و با حضور بیش از 130 نفر از اعضای هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش و دانشگاه فرهنگیان و نیز دبیران تاریخ از سراسر کشور برگزار گردید.

در ابتدای این نشست، محمد حسنی، مسئول پژوهشکدة مطالعات برنامه ریزی درسی و نوآوری های آموزشی، ضمن خوشامدگویی به اساتید سخنران و حاضران در جلسه، به این نکته اشاره کردند که اهمیت و ضرورت آموزش تاریخ بر کسی پوشیده نیست و اسناد تحولی به ویژه سند مبانی نظری تحول بنیادین توجه خاصی به تاریخ، به عنوان منبع شناخت هویت دارند. اما در مورد محتوا و روش آموزش تاریخ نیازمند مطالعه، پژوهش و گفت وگوهای بیشتری هستیم و این نشست به همین منظور تشکیل شده است. پس از آن آقای دکتر عباس پرتوی مقدم، عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش ، شرح مختصری در بارة موضوع و اهداف نشست ارایه کرد.

سخنران اول نشست محمدعلی اکبری، استاد تاریخ دانشگاه شهید بهشتی بود که مطالب خود را تحت عنوان تاریخ رسمی و تأثیر آن بر محتوای کتاب های درسی ارایه کرد. وی تاریخ رسمی را به دو دستة تاریخ دارای اصالت و اعتبار علمی و تاریخ حکومتی و دولتی تقسیم کرد و به تشریح ویژگی های هر یک از این دو شکل تاریخ رسمی پرداخت. اکبری در جمع بندی و نتیجه گیری مباحث خود، توضیح داد تاریخ دولتی و حکومتی که مبتنی بر ملاحظات، اغراض و اهداف خاص سیاسی و نادیده دریافت اصول و معیارهای علم تاریخ باشد، در زمانه و دنیا کنونی نه امکان پذیر و نه اثربخش و کارآمد خواهد بود. نصرالله صالحی، دانشیار تاریخ دانشگاه فرهنگیان، دومین سخنران نشست بود. صالحی، ضمن تأکید بر این نکته که باید از تأثیر و دخالت سوء و زیانبار ملاحظات غیرعلمی و رویه های مغایر با اصول آموزشی در تدوین محتوای کتاب های درسی کاست، بر این نکته توضیح داد که کتاب های درسی تاریخ در یکی دو دهة اخیر به لحاظ محتوا و روش، رشد کیفی مناسب و مطلوبی داشته اند.

وی طراحی آموزشی و ساماندهی محتوای بخش تاریخ کتاب های نونگاشت درسی مطالعات اجتماعی در دوره های ابتدایی و متوسطة اول و کتاب های درسی تاریخ در دورة دوم متوسطه را مناسب و مطلوب و در راستای یادگیری فعال دانست. عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان، با اشاره به سه ضلع آموزش (کتاب درسی، آموزشگر که همان معلم باشد و یادگیرنده یعنی دانش آموز)، توضیح داد: مشکل و چالش اساسی در حوزة آموزش تاریخ ، مربوط به معلمانی است که از توانایی و صلاحیت علمی و آموزشی مناسبی برخوردار نیستند و دوره های ضمن خدمت متناسب یا رویکرد و اهداف تحولی برای آنان تدارک دیده نشده است.

وی سیاست حذف برنامة تربیت معلم از برنامه های وزارت آموزش و پرورش در سال های گذشته را نادرست خواند و پیامد آن را به لحاظ آموزشی زیانبار شمرد.

سومین سخنران نشست، جواد عباسی، دانشیار تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد بود که بر تعادل و میانه روی و پرهیز از افراط و تفریط در اتخاذ شیوه های طراحی و انتخاب محتوای آموزشی سخنرانی کرد. به باور وی تغییر رویکرد و روش های طراحی و فراوری محتوای آموزشی باید با احتیاط و در نظر دریافت تمام شرایط و مقتضیات موجود صورت گیرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی و مدیر اسبق گروه تاریخ دفتر تألیف کتاب های درسی با اشاره به طراحی و اجرای برنامة درسی مطالعات اجتماعی در ایران، توضیح داد این برنامه و تلفیق محتوای دروس تاریخ، جغرافیا و تعلیمات اجتماعی، صرفاً برای دورة ابتدایی مفید و مناسب است و در دورة دبیرستان (متوسطه) جواب نمی دهد.

پس از آن نوبت به حاضران در نشست که بیشتر آنان را دبیران تاریخ تشکیل می دادند رسید تا پرسش های خود را در بارة موضوع مورد بحث طرح نمایند. عمدة این پرسش ها حول مسائلی چون نسبت محتوای آموزشی با نیازهای روز جامعه و مخاطبان، برداشت ها و تفاسیر متفاوت و بعضاً متناقض در مورد رویدادها و شخصیت های تاریخی در کتاب های درسی، حجم زیاد کتاب های درسی و زمان محدود آموزش تاریخ بود. به فراخور حال سخنرانان و دبیر نشست این پرسش های مذکور پاسخ دادند.

مهم ترین محورهای نتایج نشست:

اعتبار و اصالت علمی یکی از اصول و معیارهای اساسی و مهم انتخاب محتوای یادگیری است و به هیچ وجه نباید مورد خدشه و یا غفلت واقع گردد.

پرهیز از تاریخ رسمی به معنای تاریخ دولتی و یا تاریخی که بدون ملاحظة اعتبار و اصالت علمی و بر پایه ملاحظات و مقتضیات گذرای سیاسی و غیرسیاسی تدوین و تألیف شده باشد.

رویکرد و طراحی آموزشی کتاب های درسی نونگاشت مطالعات اجتماعی در دوره های ابتدایی و متوسطة اول و تاریخ در دورة دوم متوسطه مناسب و ارزشمند است.

توجه به محتوای آموزشی، برنامه ریزان و فراورینمایندگان برنامه های درسی را از آموزش های به روز و ضمن خدمت معلمان و ارتقای توانمندی های علمی و آموزشی آنان باز ندارد.

در اتخاذ رویکرد و روش های جدید برای طراحی و فراوری محتوای آموزشی از افراط و تفریط پرهیز گردد و شرایط و امکانات مادی و معنوی موجود مد نظر باشد.

مجله سرگرمی: مجله سرگرمی، تفریحی و گردشگری