صندلی ادبیات کودک را به کارکرد آموزشی تقلیل ندهیم - راه ساری

به گزارش ایران، اما عمده ترین کاری را که نامش به آن گره خورده می توان طرح ریزی و اجرایی کردن برنامه های انتخاب و معرفی پایتخت کتاب ایران، جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب، جام باشگاه های کتابخوانی کودک و نوجوان و جشنواره تقدیر از مروجان کتابخوانی دانست که ترویج کتابخوانی در کشورمان، آن هم به شکلی سراسری را رقم زده اند. نویسنده ای که آثارش تا به امروز در کنار کسب جوایز داخلی، هراز چندی در آن سوی مرزها هم معرفی و منتشر شده اند و به فهرست آثار برگزیده کتابخانه هایی همچون مونیخ هم راه یافته اند. سیدآبادی نوروز امسال، همزمان با ماه های ابتدایی شیوع پاندمی کرونا دست به انتشار رایگان داستان آموزشیهانا قهرمان ما در شبکه های مجازی زد، کتابی که در مدت کوتاهی با همراهی داوطلبانه جمعی از مترجمان سراسر دنیا به زبان های مختلفی ترجمه شد. به تازگی خبر راهیابی این کتاب به مدارس کشور کرواسی منتشرشده؛ به همین بهانه گفت وگوی مان را با این نویسنده، پژوهشگر و فعال فرهنگی درباره شرایط امروز ادبیات کودک و نوجوان می خوانید.

همزمان با شیوع بیماری کرونا و ضرورت فرهنگ سازی بابت مواجهه صحیح مردم با مسائلی از این دست، بخشی از گلایه ها متوجه کم کاری های فرهنگ و ادبیات شد؛ بویژه در رابطه با مخاطبان کم سن و سال. آنچنان که از همان بدو امر شاهد کوشش هایی از سوی نویسندگان و مؤلفان بودیم؛ دلیل ضعفی را که در این رابطه متوجه ادبیاتمان شده در چه می دانید؟ آن هم در شرایطی که شکل گیری آثار این گروه سنی در ابتدا به شکلی افراطی آموزش زده بوده!

دلیل طرح چنین گلایه هایی به آن باز می گردد که ما هنوز تکلیفمان را با انتظاری که از ادبیات کودک داریم معین ننموده ایم! عجیب است که بعضی هنوز آن را مانند سال های ابتدایی شکل گیری ادبیات کودک در کشورمان، ابزاری صرفاً آموزشی می بینند، در حالی که به هیچ وجه ابزار آموزش و تربیت نیست، هرچند که می تواند چنین کارکردی هم داشته باشد. چنین نگاهی به گمانم تقلیل صندلی ادبیات کودک و به قولی زدن بر سرآن است. ادبیات کودک قدرت اثرگذاری بالایی دارد؛ اما چه اثری؟ اینکه دنیای مخاطبان خود را عظیم تر کند و به وسعت بیشتر دریچه نگاهشان بینجامد؛ از سویی قدرت خلاقیت آنان در مواجهه با دیگران را بیشتر نموده و حتی در روابط کاری آینده شان اثرگذار خواهد بود و می تواند اعتماد به نفس و صدای بیشتری به آنان بدهد. مواردی که تنها به بعضی از آنها اشاره شد آنقدر در ساخت دنیا و آینده بهتر اثرگذار هستند که نمی دانم چرا همچنان به نگاه های سنتی درخصوص کارکرد ادبیات کودک اصرار می گردد.

اما خود شما کتاب هانا قهرمان ما را همان ابتدای شیوع کرونا و با هدف آموزشی نوشتید که نه فقط در ایران، بلکه در کشورهای دیگر با استقبال روبه رو شد!

بله، خود من هم بنا بر ضرورت هرازگاهی کار آموزشی به وسیله ادبیات انجام داده ام، به تبع شرایطی که کرونا سبب شده با خودم گفتم در این زمان حداقلی چه کارمفیدی از عهده ام برمی آید که درنتیجه اش هانا قهرمان ما را نوشتم. بااین حال تأکید می کنم اگر صندلی ادبیات کودک را به کارکرد آموزشی تقلیل بدهیم، جواهر ذاتی اش را به حلبی تبدیل نموده ایم.

در خلال نقدهایی که این مدت مطرح شد اغلب از قدرتی گفتند که ادبیات از آن برخوردار است اما مورد غفلت اهالی این عرصه قرارگرفته! بحث تقلیل صندلی آن در میان نبوده!

اگر بحث یاری دریافت از قدرت ادبیات درمیان باشد با برنامه ریزی می توان افرادی که علاقه مند خلق داستان هایی با محورهای مورد احتیاج امروزمان هستند؛ از جمله محیط زیست و حتی آموزش های لازم در مواجهه با بیماری های واگیردار را به این کار تشویق کرد.هرچند که برخلاف گلایه ها، آثاری از این دست در بازار کتابمان کم نیستند. در همین حوزه محیط زیست، طی سال های اخیر شاهد خلق آثار متعددی بوده ایم.

البته جلب توجه نویسندگان به موضوعات زیست-محیطی تحت تأثیر برپایی جوایزی نظیر مهرگان ادب بوده!

فقط بحث جوایز نبوده، جلب توجه اهالی کتاب به موضوعات مختلف تا حد زیادی هم نشأت گرفته از فرایندهای دنیای است که ادبیات کودک و نوجوانمان ازآن غافل نبوده. همان طور که اشاره کردید ادبیات این گروه سنی در کشورمان در ابتدا به شکلی افراطی آموزشی بوده، آن هم در راستای ابزاری برای ادامه تسلط والدین به فرزندان. حتی نهادهای عظیمسالی ، دولت و زیرمجموعه های آن همچون آموزش وپرورش و نهاد اجتماعی مهم خانواده از گذشته به دنبال سلطه بر بچه ها و شبیه کردن آنها به خودشان بوده اند. درگذشته ادبیات کودک، به نوعی ابزاری برای همان سلطه بوده، هر چند که از دوره ای به بعد جریان ها و گرایش هایی مختلفی به آن راه پیدا کردند.

تحت تأثیر تغییراتی که از اواخر دهه شصت آغاز شد؟

در دهه شصت، همچنان ادامه همان نگاه ایدئولوژی زده دهه های قبل را شاهد بودیم؛ البته مضامین آن از تفکرات چپ قبل انقلاب به تفکرات دینی تغییر یافت اما همچنان بر همان روش راسخ بود. اگر با نگاه تاریخی و همراه با تحولات سیاسی به فرایند ادبیات کودک و نوجوان نگاه کنیم تغییر اصلی را باید بعد از جنگ دید. تازه آن موقع بود که مردم فرصتی برای فکر کردن به زندگی پیدا کردند. از جمله مواردی که در عرصه فرهنگ و هنر هم با تنوع روبه رو شد ادبیات کودک و نوجوان بود که به مرور از سیطره نگاه ایدئولوژی زده رها شد و نویسندگان برای جنبه سرگرمی ادبیات کودک هم اهمیت قائل شدند. با اینکه همچنان شاهد ادامه شکل تلطیف یافته تر آن نگاه ها بودیم اما نویسندگان کم کم به این نتیجه رسیدند که می توان کتابی نوشت که به دنبال انتقال هیچ آموزشی به بچه ها نباشد.

با محور پرسشی که در ابتدا مطرح شد شرایط امروز ادبیات کودک و نوجوان را چگونه ارزیابی می کنید؟

بی تردید امروز در زمینه آثار ادبی با محور مسائل آموزشی یا دغدغه های مرتبط با مسائل روز ازجمله محیط زیست با حجم قابل قبولی از آثار روبه رو هستیم.

در حوزه تألیف؟

در موارد اینچنینی ترجمه و تألیف را نباید از هم جدا کرد چراکه بازار کتابمان را هر دو اینها تشکیل می دهند. برعکس گفته های اخیر بعضی دوستان مبنی براینکه ادبیات کودک از جهت آثار آموزشی ضعیف است من ضعف اصلی این بخش از ادبیات را متوجه بی توجهی به انعکاس مسائل و دغدغه های امروز در آن می دانم. انگار گاهی اولویت های ما در نوشتن از مسائل زندگی مان در نمی آید بلکه برآمده از متون قبلی است. بگذارید مثالی بزنم، ایران سال هاست درگیر خشک سالی شده، با این حال در ادبیات داستانی مان چنین موضوعی هیچ گاه به عنوان مسأله یک خانواده نوجوان مطرح نشده است. شما وقتی به سراغ تألیف رمان بروید باید انعکاسی از شرایط روز جغرافیای مورد نظر خود را در آن بیاورید، اتفاقی که در رمان های کودک و نوجوان ما دیده نمی گردد. اما در عوض با غلبه بعضی موارد در آثار این گروه سنی روبه رو هستیم که برای خود من عجیب است؛ انتها نامه دانشجویی از شهر شیراز را می خواندم که درباره حضور مکان ها در رمان های نوجوان ایرانی بود. نتیجه انتها نامه مذکور بیانگر این بود که قبرستان هفت برابر و دادگاه پنج برابر بیشتر از اسباب بازی فروشی در رمان های کودک و نوجوان دیده می گردد! من نمی گویم چرا اینها در آثار کودک و نوجوان است بلکه می گویم چرا به همان تناسب، مکان هایی که خاص دنیای این گروه سنی است در کتاب های آنان دیده نمی گردد. همانقدر که معتقد به اهمیت کارکرد آموزشی ادبیات هستم، نگران هستم که این بخش از آثار تنها به وجه آموزشی تقلیل پیدا نکنند. ادبیات کودک و نوجوان باید چیزی فراتر از آموزش به بچه ها بدهد و اگر نمی دهد این را باید به حساب ضعف آن گذاشت. تا وقتی برخوردار از نهادهای جدی آموزشی آموزش وپرورش و همچنین خانواده هستیم، دیگر نمی توان انتظاری از ادبیات داشت.

شما معتقدید تا وقتی این دو نهاد اجتماعی، بر پایه اهداف آموزشی فعالیت دارند دیگر نباید ادبیات را هم در این زمینه متولی دانست؟

بله، اگر این دو نهاد عظیم به درستی از پس وظیفه خود برنمی آیند چرا تقصیرها را متوجه ادبیات می دانیم؟ ادبیات کودک و نوجوان متولی آموزش نیست! آن هم در شرایطی که پدر و مادران امروز شب و روزشان به این می گذرد که فرزندشان را به چه کلاس هایی بفرستند. اتفاقاً من فکر می کنم بچه ها این روزها شانس آورده اند که کمی از دست برنامه ریزی های افراطی والدین در امان مانده اند. فراتر از آموزش، آن چیزی که توجهی به آن نمی گردد تأمین جنبه های خلاقیت و سرگرمی آنان است که رفع کردن آن را به طور کامل به ابزارهای تکنولوژی و فضای مجازی سپرده اند. ادبیات کودک باید به کار اصلی خودش بپردازد و در راستای افزایش افق دید بچه ها گام بردارد.

این مسأله در شرایطی که تأثیر تحریم ها و از سویی کرونا پیش روی خانواده ها قرارگرفته چقدر اهمیت دارد؟

خیلی زیاد. چرا که در شرایط سخت اجتماعی نخستین چیزی که محدود می گردد افق دید آدم ها است، من ایرانی این روزها نهایت سه ماه آینده ام را می بینیم و نمی توانم تصوری از بیست سال بعد داشته باشم. افق دیدمان کوتاه شده و این اتفاقی است که اصلاح آن از عهده ادبیات کودک بر می آید. ادبیات باید فرصتی برای تنفس ایجاد کند، متأسفانه بچه ها هم خواه ناخواه همچون ما پای اخبار می نشینند که برای آنان سمی مهلک است. ادبیات باید بچه ها را از این فضا بیرون کشیده و به دنیای خودشان بازگرداند. بنابراین اگر انتقادی متوجه ادبیات کودک و نوجوان باشد به هیچ وجه از جهت آموزشی نیست، چراکه آموزش خودش دو متولی بسیار عظیم دارد. نه فقط این دو نهاد، اغلب نهادها حتی حاکمیتی بدون اینکه بخواهند از خواسته بچه ها خبردار شوند درصدد راهنمایی آنها به مسیری هستند که خواسته خودشان را تأمین می نماید.

آقای سیدآبادی، گذشته از اینکه نباید کارکرد ادبیات را به موارد آموزشی محدود کرد اما نمی توان منکر امکان بهره مندی از آن به عنوان ابزاری قدرتمند حتی در مواجهه با ناهنجاری های اجتماعی شد! اگر در مواجهه با همین بیماری کرونا با آثار کافی روبه رو بودیم که خود شما برای تألیف اثری داستان دست به کار نمی شدید!

یاری به مواجهه صحیح بچه ها با ناهنجاری های اجتماعی یا حتی برخورد با بیماری هایی نظیر کرونا بحث مهمی است اما وظیفه ادبیات کودک نیست. شاید من نوعی وظیفه خودم بدانم که اثری با این کارکرد بنویسم اما نمی توان آن را از همه اهالی کتاب انتظار داشت. نمی گردد که همه مسائل را با داستان حل کرد؛ کار داستان رفع کردن مسائل نیست. نه اینکه بگویم چنین کارکردی ندارد؛ منتهی اثرگذاری ادبیات طی درازمدت است که خودش را نشان می دهد. ادبیات کار مهم تری برعهده دارد که زمین مانده؛ اگر در جامعه ای آنقدر مسائل هست که کودکی به خودش صدمه می زند ما که نباید باقی بچه ها را هم با داستان درگیر آن اتفاق کنیم. برعکس باید کوشش گردد تا ذهن بچه ها از شرایط نامطلوب حداقل برای مدتی رها گردد. با این حال می توان از ادبیات کودک به عنوان ابزار آموزشی هم استفاده کرد.

و متولی آن را چه کسانی می دانید؟

چند ناشر عظیم دولتی وابسته به آموزش و پرورش داریم، انتشارات کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان، انتشارات مدرسه و انتشارات تربیت. این نوع آموزش های عمومی کار این وزارتخانه و مؤسسات وابسته به آن است؛ اگر احتیاج به برنامه ریزی خاصی باشد وظیفه آن هاست. نباید دلیل کم کاری سایر نهادها را در ادبیات جست و جو کرد. البته بخش مهمی هم به عهده نهاد خانواده است که آن هم به درستی کار خود را انجام نمی دهد. نمی دانم چرا کسی از حوزه عظیمسال چنین توقعاتی ندارد! اینها برآمده از پیش فرض هایی است که در ذهنمان جا خوش نموده است. ادبیات قدرت پیش بینی و هشدار دارد، اینکه فلان جامعه با فلان شاخصه ها چه عاقبتی دارد. هر چند که این ویژگی اش هم اغلب شامل سانسور می گردد. از سوی دیگر ادبیات قدرت همدلی مان را زیاد می نماید و این تأثیری است که بر قشر کتابخوان به جای می گذارد؛ چراکه فرصتی برای مشاهده اتفاقات مختلف در اختیار مخاطبان می گذارد.

اثرگذاری کوتاه مدت آثار فرهنگی آموزشی از جمله کتاب و پویانمایی هایی که طی این ماه ها در اختیار علاقه مندان قرار دریافتد به سبب شرایط ویژه ای می دانید که احاطه مان نموده؟

بله، به هرحال این آثار تا حدی درصدد رفع کردن احتیاجی برآمدند که شیوع بیماری کرونا سبب شده نه فقط بچه ها و نوجوانان، بلکه حتی عظیمسالان هم به آموزش احتیاج داشتند و به همین منظور بود که انیمیشن و فیلم های آموزشی کوتاه مرتبط هم ساخته شد. کاری که خود من در تألیف هانا قهرمان ما انجام دادم این بود که کتاب را به رسانه تبدیل کردم؛ بااینکه هانا قهرمان ما به بیش از دوازده زبان ترجمه شد اما اگر همین حالا از من بپرسید چه کتاب هایی در حیطه ادبیات نوشته ام آن را جزو آثار ادبی ام نمی دانم؛ هانا قهرمان ما کتابی است که به ضرورت شرایط نوشته شده. بااینکه کتاب در خیلی کشورها خوانده شد؛ حتی به وسیله دوستی باخبر شدم که پزشکی آلمانی به دنبال پیدا کردن من است. گویا کتاب به دست او و تعداد زیادی از همکارانش رسیده بود و این روا نپزشک به نیابت از دیگر همکارانش با من تماس گرفت تا تشکر کند. این کتاب حتی به مدارس کرواسی هم راه پیدا کرد و گویا آن را به بچه ها معرفی نموده اند تا بخوانند. با اینکه بیشتر از همه آثارم به زبان های دیگر ترجمه شده اما اگر از من بپرسید که پیروز ترین نوشته ام چیست آن را معرفی نمی کنم. تألیف این کتاب درست به مثابه یاریی فوری بوده که در این شرایط از عهده ام برمی آمده. فکر کردم چه کاری از من ساخته و در نهایت با تصویرگری دخترم که نقاش است آن را در قالب کار اجتماعی داوطلبانه انجام دادیم. این کتاب برای من همچون متنی برای اطلاع رسانی آموزشی بود که کوشش کردم در مشورت با چند دوست پزشک، ازجمله سخنگوی سازمان نظام پزشکی آن را تا حد ممکن اصولی بنویسم. اما نقد دیگری که به شرایط ادبیات کودک و نوجوان امروزمان دارم این است که نویسندگان کودک و نوجوان در رمان های خود توجهی به تغییراتی که جامعه ایرانی طی این چهل سال پشت سر گذاشته نداشته اند؛ آن هم در شرایطی که ادبیات باید منعکس کننده شرایط اجتماع باشد. البته شاهد مواردی ازجمله حضور زنان و دختران در داستان ها هستیم؛ درست برخلاف گذشته که شخصیت های اصلی را پسران و مردان تشکیل می دادند. به گمانم نویسندگان امروزمان بیشتر متأثر از نویسندگان پیش از خود هستند و از این بابت است که چندان شاهد انعکاس تغییرات در ادبیات کودک و نوجوان نیستیم.

می توان گفت که از این بابت از ادبیات عظیمسال جامانده؟ بویژه که در آثار نویسندگان گروه سنی عظیمسال با افرادی همچون فرخنده آقایی یا ناهید طباطبایی طرف هستیم که عمده توجه آنان به همین تغییرات اجتماعی است!

نمی توان گفت جامانده، همین حالا ادبیات کودک و نوجوان ایران خیلی دنیای تر از ادبیات عظیمسال است، بیشتر دیده و خوانده شده است. حداقل چند سالی می گردد که در عظیم ترین جایزه ادبی کودک و نوجوان دنیا، جایزه هانس کریستین اندرسن نامزد نهایی داریم. احمدرضا احمدی، فرهاد حسن زاده و هوشنگ مرادی کرمانی جزو پنج انتخاب نهایی داوری این جایزه در سطح دنیای شده اند. حتی کتاب های بسیاری از این گروه سنی به زبان های دیگر ترجمه شده که البته بخشی از آن به مدد سطح خوب تصویرگری مان بوده است. بنابراین نمی توان از لفظ جا ماندن استفاده کرد بویژه که اصلاً در مسابقه باهم نیستند که باهم سنجیده شوند. نقد بی توجهی به زندگی امروز و تحولاتی که پشت سر گذاشته ایم به آثار نویسندگان عظیمسال امروز هم هست. دراین بین نویسندگان زن صندلی متفاوت تری دارند؛ فراموش نکنیم اگر زنان نویسنده به مسائل امروز توجه نشان داده اند از باب کوشش برای انعکاس مسائل خودشان بوده است. آثار آنان بیش از آن که در بردارنده انعکاسی از مسائل مهم کشور باشد، تنها شامل دغدغه های مهم زنان است.

چه اتفاقی رخ داده که ادبیات کودک و نوجوان در عرصه دنیای به پیروزیت های بیشتری در مقایسه با ادبیات عظیمسال دست یافته؟

مهم ترین دلیل را باید در این دانست که ادبیات کودک و نوجوان برخلاف ادبیات عظیمسال توانسته از سیاست دوری کند و گرفتار آن نشده است. متأسفانه ما هنوز معاهده دنیای حق امتیاز را نپذیرفته ایم و به همین دلیل از گفت وگوی دنیای ادبیات حذف شده ایم. از امکان برقراری تعامل با نویسندگان نقاط دیگر دنیا برخوردار نیستیم؛ در بحث های دنیای ادبیات حضور نداریم و اگر می بینیم که هرازگاهی ناشری خارجی به سراغ اثر نویسنده ای ایرانی می رود این را به مثابه لطف یا انجام کاری عجیب در نظر می گیرد. امروز اغلب کشورهایی که ازنظر غنای ادبی صندلی ما را ندارند وارد این گفت وگوی دنیای شده اند و فرصتی برای دیده شدن یافته اند.

با این حال ادبیات کودک و نوجوانمان تا حدی حتی از این موانع هم عبور نموده!

این مسائل شامل ادبیات کودک و نوجوان هم می گردد اما مسأله اینجاست که این حوزه ادبی هنوز سیاسی نشده و از سویی سال ها است اهالی آن به لطف نهادهایی همچون شورای کتاب کودک یا کانون پرورش فکری کودک و نوجوان در تعامل با دیگر تشکل ها و نویسندگان ادبی دنیا قرارگرفته اند. از همین رو در مهم ترین رویدادهای ادبی دنیا نماینده داریم؛ حتی نویسندگان یا تصویرگران ما هرازگاهی به عنوان داور یا رئیس هیأت داوران بعضی از جوایز مطرح انتخاب می شوند. تصویرگران ما به سبب همین امکان تعاملی که ادبیات کودک و نوجوان پیدانموده با ناشران چینی، فرانسوی و حتی امریکایی همکاری دارند. در همایش ها شرکت می کنیم و رفت وآمدهایی داریم. در مباحث ترویج کتابخوانی همکاری نموده ایم و جایزه گرفته ایم. وجود این تعامل ها حتی از سطح کیفی آثار هم مهم تر است، هرچند که ادامه آن به هرحال افزایش سطح کیفی آثار را هم به دنبال دارد.

در این بین عملکرد تشکل هایی همچون شورای کتاب کودک چقدر مؤثر بوده، بویژه که ما در حوزه ادبیات عظیمسال با چنین NGO هایی روبه رو نیستیم!

در دیده شدن ادبیات کودک و نوجوان، بی شک تشکل ها از اثرگذاری زیادی برخوردار بوده و هستند؛ با این حال نباید فراموش کرد ادبیات عظیمسال از سوی مسئولان با نگاهی سیاسی روبه رو شده که فقط به این چهل سال هم محدود نمی گردد. ادبیات از سوی خود نویسندگان هم پدیده سیاسی است و تنها نگاهی به تجربه کانون نویسندگان برای درک این مسأله کافی است. حتی در زمان هایی که کانون برپا بوده هم میان خود اعضا صف بندی هایی ازنظر تفکرات سیاسی شکل گرفته که مانع اثرگذاری مطلوب آن شده است.

پس بیش از ظرفیت های ادبی، بحث نگاهی سیاسی در میان است!

حتی ظرفیت آثار هم متأثر از نگاه های سیاسی است. تا وقتی صدایی در بحث های دنیای ادبیات نداشته باشیم فراتر از مرز خودمان نمی رویم. اگر امکان ورود به گفت وگوهای دنیای برای ادبیات ما هم فراهم گردد حتی تأثیر خوبی برای ادبیات ملی مان هم به جای می گذارد چراکه در عرصه دنیای ارائه کپی از آثار آنان بی فایده است، تنها وقتی قادر به اظهار وجود خواهیم بود که از داشته های خودمان سخن بگوییم. در عرصه دنیای است که ایرانی بودن آثارمان مهم می گردد چراکه می خواهند بدانند به عنوان یک نویسنده ایرانی چه حرفی برای گفتن داریم و شرکت در گفت وگوی دنیای ادبیات حتی به ایرانی شدن بیشتر کارهایمان می انجامد.

فراتر از مباحث آموزشی، ارزیابی تان از سطح کیفی کلیت ادبیات کودک و نوجوانمان چیست؟

ادبیات کودک و نوجوان ما حداقل در منطقه بی رقیب است. این هم گفته من نیست، به استناد گفته برپاکنندگان جوایز و جشنواره های خارجی می توان به آن پی برد. حتی در خود ترکیه با احترام خاصی از ادبیات کودک ما یاد می نماید. شورای کتاب کودک بیش از پنجاه سالی می گردد که مشغول فعالیت جدی است، حتی در دولت دهه هاست نهادی مانند کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان در همکاری با کتابخانه های بسیاری است و اقدامات ارزشمندی هم انجام داده. وجود این همه ناشر خصوصی خوب و از سویی گروه های ترویج کتابخوانی و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان همه مؤثر بوده اند. برخلاف ادبیات عظیمسال، در ادبیات کودک و نوجوان با مباحث دنیای غریبه نیستیم چراکه حتی در همایش های خارجی هم حضور داریم؛ از همین رو هم به آینده ادبیات کودک و نوجوانمان بسیار خوش بین هستم.

پیروزیت طرح های ترویج کتابخوانی در مردمی بودن آنهاست

کاری را که با همراهی بعضی دوستان در راستای ترویج کتابخوانی در سطح کشور آغاز کردیم چندان نمی توان فردی دانست چراکه برخوردار از حمایت دولتی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد. البته مقصودم حمایت مالی نیست. نکته جالب این که بعضی از این آدم ها قبل از آن که ما پروژه های ترویج کتابخوانی را آغاز کنیم در این زمینه کار می کردند منتهی فعالیت های آنان از این طریق شکلی شبکه ای پیدا کرد. اینها به تعامل با یکدیگر نشستند و حتی اهداف مشترک پی ریزی و دنبال کردند. بخش مهمی از پیروزیت این کار را می توان در مردمی بودن طرح ها دانست، به این معنا که ما با کاری دولتی روبه رو نیستیم؛ تنها وظیفه دولت دراین بین تسهیلگری و پشتیبانی از امور بود و تصدی امور با خود مروجان بوده و هست. شاید باورتان نگردد اما در خلال فعالیت های ترویجی کتابخوانی که طی این سال ها دنبال می گردد با فعالیت کاملاً داوطلبانه و رایگان پانزده هزار نیروی مردمی از معلم، کتابدار، مربی کانون و... روبه رو شده ایم. در این روزگار تیره وتاری که به آن دچار شده ایم وجود چنین افرادی امیدبخش است.

بحث پیروز شدن یا نشدن این طرح ها به کنار، همین که در شرایط مالی فعلی پانزده هزار نفر داوطلب فعالیت های ترویجی کتابخوانی شده اند اتفاق عظیمی است. به گمانم کار اصلی را خود مردم انجام داده اند، در سیستان و بلوچستان مردم اقدامات ارزشمندی برای راه اندازی شبکه های کتابخوانی روستایی انجام داده اند. کارهایی که بچه ها و نوجوانان را فراتر از بحث کتابخوانی به کارهای گروهی کشانده است. ازآنجایی که ساختار این کار به شکل دولتی تعریف نشده حتی اگر متولیان درصدد تعطیلی جشنواره و مسابقه های آن برآیند، مردم همچنان به کارهای خود مشغول خواهند بود. بنابراین می توان امیدوار بود که سرانه مطالعه به مرور شرایط بهتری در کشورمان پیدا کند. برپایی این طرح نشان داد و از سویی سبب شد با بچه هایی در شهرها و روستاهای کشورمان روبه رو شویم که امروز فراتر از تصورمان کتابخوان هستند.

کتابخوانی میان بچه ها به کار مشارکتی جمعی تبدیل شده است. باشگاه ها بدون برنامه ریزی قبلی، منجر به تمرین کار جمعی و گفت وگو شده اند. این تجربه نشان داد اگر ما هم برنامه ریزی و قدری کوشش کنیم، بچه ها حتی در محروم ترین مناطق کشور هم کتاب می خوانند. حتی در شرایطی که امروز بچه ها درگیر فضای مجازی هستند بعید می دانم اگر به بچه ای لذت مطالعه چشانده گردد به کتاب روی نیاورد. ایراد کار از بچه ها نیست، از ما والدین، آموزش وپرورش و کلاً ما آدم عظیم ها است که وقت کافی برای آنان صرف نمی کنیم.

مجله ابوذریون: مجله خبری و تحلیلی

مجله عکس: آشنایی با هنر عکاسی و تصویربرداری