پیغام گام چهارم ایران - راه ساری

گام های ایران، هشدار به شرکایش در برجام است که اگر در رویه سیاسی که در پیش گرفته اند تجدیدنظر ننمایند، ایران در تعهدات خود در برجام تجدیدنظر خواهد نمود. هوشمندی سیاست ایران در این است که کاهش تعهدات خود را نه به صورت یکجا بلکه به صورت گام به گام و پله ای پیش می برد. ایران می داند مادامی که تحت نظارت کامل آژانس بین المللی انرژی اتمی است و با حضور بازرسان آژانس، اقدامات خود را انجام می دهد، هیچ یک از طرف های مقابل نمی توانند ادعا نمایند که جمهوری اسلامی ایران از برنامه صلح آمیز هسته ای منحرف شده است. وقتی که اقدامات ایران در چارچوب ان پی تی و پروتکل الحاقی باشد، هیچ محدودیتی در چارچوب گام هایی که برداشته است از لحاظ حقوقی و فنی وجود ندارد. گام هایی که ایران برداشته است، هیچ یک خلاف تعهدات ایران در چارچوب پیمان های بین المللی هسته ای نیست، بلکه کاهش تعهدات در چارچوب برجام است. تهران در حال حاضر به شکل تعهد در برابر تعهد با برجام برخورد می نماید. شرکای برجام پذیرفته بودند یک سری اقدامات انجام بدهند و از مجموعه ای از اقدامات خودداری نمایند...

در مقابل این تعهد ایران هم بخشی از فعالیت های مشروع هسته ای خود را کاهش داده بود. حالا تعهدات شرکای برجام به ویژه در حوزه عادی سازی مناسبات مالی و لغو تحریم ها، اجرایی نشده است، در برابر ایران هم ضرورتی نمی بیند که همه تعهدات خود را بدون استثنا اجرا کند.

اما ویژگی مهم گام چهارم کاهش تعهدات هسته ای جمهوری اسلامی ایران در چارچوب برجام، از سرگیری فعالیت غنی سازی در تاسیسات فردو است. فردو به لحاظ ظرفیت غنی سازی بسیار کوچک تر از تاسیسات نطنز است، اما از آن جهت که این تاسیسات به لحاظ موقعیت زیر یک محافظ طبیعی مانند یک تپه قرار گرفته ، از نظر دسترسی خصمانه و نظامی، ایمن است. البته هر چند دست دشمنان از این تاسیسات کوتاه است، دسترسی بازرسان و ناظران آژانس به آن آزاد است، همان گونه که از زمان اجرای برجام تاکنون هم سانتریفیوژهایی که بدون تزریق گاز فعال بودند، تحت نظارت آژانس فعالیت می کرد و تزریق گاز به آن هم تحت نظارت بازرسان آژانس انجام می شد. گام چهارم در واقع بدون اینکه تغییر چندانی در میزان سطح غنی شدگی اورانیوم ایران ایجاد کند، ظرفیت غنی سازی را افزایش می دهد. ایران توانایی دارد درصد غنی سازی را هم افزایش می دهد، اما به نظر می رسد که سیاستگذاران جمهوری اسلامی ایران فعلا قصد افزایش سطح غنی سازی را ندارند، هر چند این پیغام روشن را به طرف های مقابل اعلام می نمایند که هرچند آنچه اعلام می نمایند، توان اجرای آن را هم دارند.

آنچه پیش از این در افکار عمومی داخل و خارج از کشور تبلیغ می شد که ایران توان هسته ای خود را از دست داده است و قادر نیست به شرایط پیش از برجام بازگردد، معین شد که غلط است. ایران همچنان صنعت هسته ای پویایی دارد و تاکنون به اختیار و نه از روی اجبار به تعهدات در برجام پایبند مانده است. همزمان با حفظ و استمرار نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی، هیچ بهانه ای هم در اختیار طرف مقابل قرار نمی گیرد که ایران نیت سوئی از اجرای گام های هسته ای خود داشته باشد.

ایران توانسته است ظرفیت غنی سازی خود را به 8660 سو برساند که تا چند ماه آینده با در مدار قرار دریافت فردو می تواند به 11 هزار سو یا فراتر از آن افزایش پیدا کند که مشابه ظرفیت غنی سازی ایران پیش از شروع اجرای برجام است. ایران به راحتی توان افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده خود را دارد و در طول سال های اخیر تنوع سانتریفیوژهایش را هم سه برابر نموده و از 5 مدل سانتریفیوژ تنوع این تجهیزات را به 15 مدل رسانده است. ایران نشان داده است که توان علمی و فناوری خود را متوقف نمی نماید. دولتمردان غربی هم باید به این نتیجه برسند که تجربه را تجربه کردن خطاست. آنها باید تعهدات شان را اجرا نمایند و مادامی که ایران اقداماتش قابل بازگشت است، به توافقی بازگردند که منافع همه را تامین نمایند. فقط این نیست که از به هم خوردن برجام، ایران ضرر کند، همه کشورها ضرر خواهند کرد.

این اقدامات تا حدی پاسخی به منتقدان داخلی برجام هم در خود داشت. به هر حال افرادی با انگیزه ها و استدلال های مختلف از برجام انتقاد می کردند. در دورانی گفته می شد که در دوران حضور امریکا در توافق هم هیچ یک از تعهدات طرف مقابل در برجام اجرایی نشده است، اما وقتی امریکا از برجام خارج شد، معین شد که تصادفا حضور امریکا در این توافق خیلی موثر بود و در ناکامی برجام، اغراق شده است. عده ای هم مرتبا تکرار می کردند که برجام باعث نابودی صنعت هسته ای ایران شده است. گام اخیر ایران و افتتاح زنجیره سانتریفیوژ IR6 نشان می دهد که برعکس در تمام این دوران صنعت هسته ای ایران با پویایی به راه خود ادامه می داد. علی اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی هسته ای پریروز گفتند که اگر صنعت هسته ای کشور تعطیل بود که نمی شد در عرض دو ماه چنین ظرفیتی را به غنی سازی ایران افزود. تمام این اقدامات توسط دانشمندان هسته ای توانمند ما اجرا شده است، آن هم در دورانی که عده ای ادعا می نمایند دانشمندان هسته ای ایران بیکار شده اند، شاهد چنین پیشرفت هایی هستند.

پیغام گام های هسته ای ایران برای مردم کشور، پیغام امید است. منتقدان و مخالفان برجام باید باور نمایند که در سایه همبستگی و اتحاد می توانیم دشمن بدسگال پیشرفت کشور را به تجدیدنظر وادار کنیم. ضروری است به جای اینکه ناامیدی ایجاد کنیم و شعارهای توخالی بدهیم، می توانیم اراده های خود را کنار هم بگذاریم و با کوشش بیشتر این دستاوردها را گسترش دهیم. تعجب من از افرادی است که با وجود مشاهده تمام این دستاوردها و پیشرفت ها، همچنان بر طبل شعارهای توخالی می کوبند و هر آنقدر هم که بر خلاف ادعاهای شان نشانه های حیات و پویایی صنعت هسته ای ایران رونمایی می گردد، دنبال موضع گیری های چکشی و فکرنشده هستند که بدون سنجش عواقب ممکن است آسیب های زیادی را به کشور وارد نمایند. عده ای تصور می نمایند موضع گیری فکر و برنامه ریزی نشده، اقدام قاطع و انقلابی گری است. پیشنهاداتی مانند کنار گذاشتن برجام و خروج از ان پی تی و امثال اینها، از جمله همین شعارهایی هستند که بدون ارزیابی نتایج و آثار بلندمدت آن، بدون سنجش توان داخلی کشور و بدون پشتوانه علمی بیان می شوند. اما قطعیت اقدام به میزان دوراندیشی، دقت، عاقبت سنجی و منطقی بودن آن بستگی دارد.

تحلیلگر مسائل بین الملل

منتشر شده در روزنامه اعتماد، 16 ابان 98