نشاط و کتاب در انقلاب

به گزارش راه ساری، مرتضی کاردر-روزنامه نگار: زمانی همه کتابفروشان تهران در ناصریه، حول مدرسه دارالفنون، شکل گرفتند.

بعدها که دانشگاه تهران رونق گرفت کتابفروشان آرام آرام به مقابل دانشگاه تهران آمدند و در خیابان انقلاب مستقر شدند. حالا نیم قرنی از استقرار کتابفروشی ها در خیابان انقلاب می گذرد و خیابان انقلاب همچنان اصلی ترین راسته کتابفروشان تهران و یکی از پرازدحام ترین راسته های کتابفروشان در ایران و کشورهای منطقه است. در سال های بعد شماری از ناشران و کتابفروشان به خیابان کریمخان رفتند تا راسته تازه کتابفروشان در آنجا شکل بگیرد.

حالا چند سالی است که کتابفروشی های خیابان ناصرخسرو و حوالی بازار یکی یکی خاموش می شوند و رو به تعطیلی می روند. بسیاری از کتابفروشی های خیابان انقلاب نیز جایشان را به کتابفروشی های یاری درسی و یاری آموزشی داده اند. چند سالی است که بحث رونق بخشیدن به راسته خیابان انقلاب و خیابان کریمخان و کوشش برای تمایز آنجا به عنوان یکی از دو راسته اصلی کتابفروشان تهران مطرح است.

علی اعطا از اعضای شورای شهرتهران چند روز پیش هنگام بازدید از نمایشگاه کتاب از برنامه های شورای شهر برای رونق بخشیدن به راسته های کتاب خیابان انقلاب و کریمخان اطلاع داد. اعطا درباره برنامه گذرهای فرهنگی در شورای شهر به خبرنگاران می گوید: در برنامه 5 ساله سوم شهرداری تهران که اجرای آن از سال 1398آغاز شده به طور مشخص درباره حفظ و تقویت تنوع و تکثر فرهنگی و فراوری و بازفراوری منابع فرهنگی شهر سخن به میان آمده است. وقتی این پروژه ها در برنامه 5 ساله آمده به این معنی است که در بودجه سالانه هم باید بیاید. این پروژه ها مجموعاً بیش از 15پروژه است. گذر کتاب، پهنه فرهنگی رودکی، گذر صنایع دستی و راسته خیابان انقلاب ازجمله این پروژه هاست.

تسهیل و تشویق به جای ممنوعیت

اما شورای شهر برای اجرا شدن سریع تر ایده ها و مصوبه ها و مقرراتی که برای راسته ها و گذرها درنظر گرفته است چه گام هایی برداشته است؟ علی اعطا می گوید: شواری شهر می تواند برخی از کاربری ها را ممنوع کند و برخی دیگر را مجاز تا راسته ها قوت و قدرت بیشتری بگیرند. اما راه دیگر این است که به جای ممنوعیت از سیاست های تشویقی استفاده کنیم. راه برای کاربری های مرتبط تسهیل و برای کاربری های غیرمرتبط سخت گردد. مثلاً اگر کتابفروشی بداند با ایجاد کتابفروشی در خیابان انقلاب و کریمخان عوارض کمتری پرداخت می نماید، تشویق می گردد که کتابفروشی اش را به آنجا منتقل کند. یا اگر مثلاً شغل غیرمرتبطی بداند که با حضور در این خیابان مجبور است عوارض بیشتری پرداخت کند ترجیح می دهد که مغازه خود را به جای دیگری منتقل کند.

گذرها باید تبدیل به مقصد شوند

اما پرسش اصلی اینجاست که فارغ از تسهیلاتی که برای بازسازی فضاها درنظر گرفته است، ساماندهی گذر خیابان انقلاب و گذرهای فرهنگی به چه شکلی انجام می گردد؟ علی اعطا می گوید: ساماندهی معابر و خیابان ها صرفاً ساماندهی فیزیکی یا شکلی نیست. ساماندهی شکلی حداقل تلقی و توقع عمومی از ساماندهی است. اما نکته اصلی اینجاست که فضاها به گونه ای طراحی شوند که صرفاً محلی برای عبور و مرور نباشند و خودشان تبدیل به مقصد شوند. یعنی در راسته ها و گذرها باید فضاهایی تعریف گردد تا کسانی که به آن راسته می آیند بتوانند از آنجا به عنوان پاتوق استفاده نمایند. در خود فضاهای شهری باید جاهایی باشد که شما بتوانید به عنوان مخاطب کتاب در آنجا مستقر شوید. یافتن فضای مناسب برای ایجاد یا بازطراحی فضاهای تازه شاید سختترین بخش ساماندهی گذرها باشد.

در سال های اخیر گالری های متعددی نیز اغلب از منطقه های شمالی تهران به مرکز تهران و حوالی میدان هفت تیر و خیابان کریمخان آمده اند. هم اکنون نزدیک به 20گالری در محدوده خیابان کریمخان و خیابان های منتهی به کریمخان مثل نجات اللهی (ویلا)، آبان و... مستقر شده اند. شمار کافه ها در این منطقه نیز روزبه روز بیشتر شده است و اکنون ده ها کافه در محدوده خیابان کریمخان می توان یافت. کافه هایی که برخی از آنها پاتوق کتابخوان هاست و برخی دیگر نیز جلسه های متعددی برای نقد و تحلیل کتاب ها برگزار می نمایند.

این گونه که مسئولان شورای شهر وعده می دهند به زودی باید شاهد خیابان انقلاب و کریمخانی متفاوت تر از پیش باشیم. ساماندهی و تقویت خیابان انقلاب و کریمخان از آن رو ضروری و حیاتی است که خیابان انقلاب به سرنوشت خیابان ناصرخسرو دچار نگردد و کسب و کارهای غیرفرهنگی به مرور آنجا را تسخیر ننمایند و چراغ کتابفروشی ها یکی یکی خاموش نگردد. لازم است تا کتابفروشی ها به سرنوشت روزنامه فروشی ها دچار نشوند و روزی نرسد که نوشت افزارها و کالاهای فرهنگ و شبه فرهنگی کتابفروشی ها را تسخیر کند و ببینیم که کتابفروشی ها مثل روزنامه فروشی ها همه جور کالایی عرضه می نمایند به جز کتاب.

تحقق یک آرزوی قدیمی

حسن کیاییان، مدیر کتابفروشی و نشر چشمه که یکی از قدیمی های راسته کتابفروشان کریمخان است می گوید: ایده طراحی و تقویت راسته کتابفروشان از سال ها پیش مطرح شد. زمانی که ریاست اتحادیه ناشران را به عهده داشتم در مکاتباتی با اعضای شورای شهر و شهرداری تهران و شهرداری منطقه های 11و 6خواستیم که با توجه به اینکه دو راسته کتابفروشی خیابان انقلاب و خیابان کریمخان در تهران وجود دارد، تسهیلاتی برای کتابفروشی های این خیابان ها و طرح هایی برای ساماندهی این خیابان ها صورت بگیرد. به گمانم سند مکاتبه های ما با اعضای شورای شهر هنوز هم باید در اتحادیه موجود باشد.

ایده ما این بود که شهرداری فعالیت هایی برای تمایز این راسته ها مثل رنگ آمیزی خاص، نصب نیمکت، نصب سردیس بزرگان فرهنگ گذشته و امروز و... صورت دهد تا این خیابان ها به پاتوق ویژه کتابخوان ها تبدیل گردد. ایده ساماندهی راسته های کتاب در سال هایی فراموش شد. در سال گذشته، در روز کتابگردی این ایده را دوباره با آقای حق شناس مطرح کردم. حالا خوشحالم که دوباره در دستور کار قرار گرفته و شهرداری برای تحقق این خواسته قدیمی به میدان آمده است.

اول انقلاب، بعد کریمخان

علی اعطا-عضو شورای شهر تهران: شورای شهر تهران در این پروژه ها مکان هایی را انتخاب نموده است، که پیش از این ظرفیت ها و قابلیت های لازم را داشته اند و فعالیت هایی در این راستا در آن راسته ها اجرا شده است. برای انجام این پروژه ها معابر مشخص شده باید برای این کار ساماندهی گردد. فضاهای مکمل شکل بگیرد. طراحی های ویژه ای برای این معابر صورت بگیرد و تسهیلاتی برای اهالی آن راسته درنظر گرفته گردد. گذر کتاب در گام نخست به خیابان انقلاب و کتابفروشی های محدوده میدان انقلاب تا چهارراه ولی عصر (عج) می پردازد. خیابان کریمخان می تواند گام بعدی گذر کتاب تهران باشد.